Monthly Archives: juni 2016

Raphael Rodenbach (1861-1951), “Achtbare Meester” van de Brugse vrijmetselaarsloge La Flandre

De loge La Flandre (LF) werd op 4 juni 1881 (1) opgericht in Brugge.  De eerste jaren van haar bestaan zouden in het teken staan van de bijwijlen hevige kiesstrijd tussen liberalen en katholieken, zowel voor de gemeenteraad als het parlement.  De Belgische maçonnerie bekleedt nu eenmaal door het specifieke verloop van de geschiedenis een geheel andere positie dan men doorgaans van een cultureel genootschap zou verwachten.  Daarover is al genoeg geschreven (2).  De voorzitter van een loge wordt “Achtbare Meester” genoemd (3) en wordt omschreven als “de eerste onder zijns gelijken”.  Raphaël Rodenbach, een telg van de bekende Roeselaarse familie, bekleedde die functie in 1925-1927. Een veneralaat duurt normaal drie jaar en men wordt door zijn medebroeders verkozen. Dat geldt overigens voor alle functies binnen de Administratieve Commissie of het bestuur (4).

Raphael Rodenbach en zijn familie

Raphaël Constantin Jules Sylvain Rodenbach werd geboren in Brecht (provincie Antwerpen) op 28 januari 1861 als zoon van Felix Adolphe Alexandre Rodenbach (Roeselare 20.9.1827 – Sint-Michiels Brugge 20.11.1914) en Sidonie Eugenia Rodenbach (Roeselare 13.4.1830 – Asse 10.5.1868). Felix en Sidonie (ook Cidonie), dochter van Jacobus Alexander Rodenbach en Maria Marrant, waren op 21.1.1857 gehuwd in Roeselare (5). Uit dit huwelijk werden drie zonen geboren: Edgar (° Roeselare 1857), Raphaël (° Brecht 1861) en Alfred (° Asse 1863). Hun moeder stierf in 1868 in Asse op bijna 38-jarige leeftijd. Vader Felix zou hertrouwen met Marie-Hortense Fieremans (Asse 1845 – Genval 1931) en ze kregen nog een dochter Hélène (1876-1964).  Felix Rodenbach werd ontvanger van de registratie in Brussel en schreef verschillende boeken en bijdragen over hypotheekrecht, registratierechten, erfenisrechten e.d. (6).  Hij schreef ook een merkwaardig boek over de duivensport (7).  Felix was de broer van Julius Rodenbach (1824-1915) en de oom van de beroemd geworden Vlaams strijder, katholieke dichter en toneelschrijver Albrecht Rodenbach (1856-1880). Moeder Silvia Rodenbach-Delahouttre spoorde verschillende keren met haar zoon Albert (Albrecht) naar oom Felix in Elsene (Ixelles) waar hij boeken kon ontlenen (8).  Albrecht en Raphaël waren dus neven (9) maar sloegen elk een totaal verschillende richting in: Albrecht deed uiteindelijk aan blauwvoeterie (10) en Raphaël aan maçonnerie !  Albrecht stierf zeer jong; hij werd slechts 24 jaar, en heeft dus nooit weet gehad van die maçonnieke carrière.  Het “bien étonnés de se trouver ensemble” is dan ook niet van toepassing.  Wel liet hij zich bij leven ongunstig uit over die andere neef-dichter Georges Rodenbach (Doornik 1855 – Parijs 1898) die hij te “verfranst” vond (11). Raphaël Rodenbach had geen literaire ambities maar vond zijn weg als notaris in Anderlecht van 1919-1932. Hij huwde met Jeanne De Bloom (Koolkerke 1865 – Anderlecht 1939) (12).

Eppe Janssen De Bloom (1837-1870)

Jeanne Leontine Romani De Bloom (eigenlijk Jeannette) werd geboren op 3 juli 1865 in Koolkerke en overleed in Anderlecht op 21 maart 1939.  Zij was de dochter van Eppe (13) Janssen De Bloom, geboren te Westeraccumersiel (Duitsland) op 30 mei 1837.  Dat kleine havenplaatsje behoorde toen nog tot het Koninkrijk Hannover en zou in 1866 Pruisisch worden.  Nu is het onderdeel van de fusiegemeente Dornum (Oost-Friesland, deelstaat Nedersaksen) (14).  Zeekapitein Eppe Janssen De Bloom huwde met Mathilde – Justine De Cloedt (° Koolkerke 11 januari 1841), dochter van een scheepstimmerman. Het echtpaar De Bloom–De Cloedt woonde Fort Lapin 205. Op terugvaart van Portugal naar Bremerhaven zonk het koopvaardijschip van Eppe De Bloom, geladen met portowijn, nabij het eiland Wight (voor de zuidkust van Engeland) op 26 december 1870 in volle zee.  Mathilde De Cloedt bleef als weduwe achter met zes kinderen, vijf dochters en een zoon, onder wie Jeanne. Om in haar onderhoud te voorzien werd Mathilde de uitbater van de drank- en eetgelegenheid ‘’ ‘ t Overzet” dat gelegen was bij het station “Brugge-Bassin” waar Louis Hellemans (1833- 1894) (15) de stationschef was. Voorbij “Brugge- Bassin” (de handelskom) liep een zijspoor over de Warandebrug om zo de overzijde te bereiken van de Oostendse Vaart naar Blankenberge. De Warandebrug was toen niet toegankelijk voor voetgangers maar was uitsluitend een spoorwegbrug. Om op Fort Lapin (Koolkerke) te geraken moesten de voetgangers zich laten overzetten met de veerschuit van weduwe De Bloom (16).  Jeanne De Bloom overleed op 74-jarige leeftijd op 25.5.1917; zij bleef weduwe en woonde toen aan de Komvest (17). Eppe De Bloom (18) komt voor in het Bremer Seeleuteregister 1824- 1917 (Staatsarchiv, Bremen). I n Dornumersiel werd in 1977 de reddingsboot “Eppe De Bloom” te water gelaten (19).  Een eerbetoon aan deze zeeman -schipbreukeling met heel wat Brugse nazaten (20).

Vrijmetselaar

Raphaël Rodenbach werd in de Brugse loge La Flandre ingewijd op 11 december 1891.  De werkplaats telde toen 93 leden (21). Hij was secretaris in 1903-1906.  In 1903 liet hij aan het Grootoosten van België (GOB) weten dat LF 104 leden telde, bestaande uit 84 meesters, 6 gezellen en 14 leerlingen. Hij werd Achtbare Meester van zijn loge in 1925-1927 (22).  Louis Van Hollebeke (1877-1932) werd zijn secretaris (23).  Die was in 1905 ingewijd op een ogenblik dat hij zelf secretaris was.  Rodenbach werd opgevolgd als secretaris door Henri Dabsalmont (+1919), inspecteur bij de Spoorwegen. Raphael Rodenbach was op het ogenblik van zijn aanstelling als Achtbare Meester in Brugge in 1925 ook Tweede Grootopziener van het GOB, met hoofdzetel in Brussel (24).  Dat betekent dat hij toen samen met de Grootmeester Nationaal Charles Magnette (1863-1937) en de Eerste Grootopziener aan het roer stond van de obediëntie (Hoofdbestuur) (25).

31_Rodenbach

Een geschilderd portret (1928)

Tot vóór de Tweede Wereldoorlog bestond het gebruik om na het beëindigen van het mandaat van Achtbare Meester een portret in olieverf te vervaardigen.  Bekende voorbeelden in dit genre zijn de portretten van de hoofdman van de schuttersgilde, de burgemeestersportretten, staatslieden maar ook hospitaalvoogden (26).  Het portret van Raphael Rodenbach, vervaardigd in 1928, is het enige origineel exemplaar dat de oorlog overleefde. Bij de inval van de Duitsers in mei 1940 werden de loges wegens “volksvijandig” gesloten en vanaf 1.3.1943 werd het logebouw Beenhouwersstraat 2 in gebruik genomen door de collaborerende Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap of DeVlag. In 1940 verbrandde LF preventief haar archief (27) en tijdens de oorlogsjaren werd er in de lokalen een anti-maçonnieke tentoonstelling georganiseerd door de “Volksmacht” (8-22 febr. 1942) en werd de inboedel geplunderd. Uit een op 4.9.1945 opgemaakte inventaris (28) blijkt dat er in totaal negen olieverfschilderijen werden gestolen.  Die werden nooit teruggevonden.  Na de oorlog werd van enkele Achtbare Meesters het portret opnieuw geschilderd door de kunstschilder Armand Van Reck (Blankenberge 1901-Blankenberge 1981) die lid was van LF.  Zeer dikwijls was een kunstenaar lid van een werkplaats, zoals Frans Regoudt (1906-1977) bij de loge “Simon Stevin” in Oostende, die daar ook enkele portretten van Achtbare Meesters schilderde. Het maçonnieke portret in olieverf was niet veralgemeend maar er bleven wel verschillende representatieve voorbeelden bewaard (29). Het portret (olieverf op doek, afm. 83 x 63 cm) van Rodenbach is gedateerd 1928 en gesigneerd Liévin Baert (30) en heeft een barok gouden lijst, zonder maçonnieke motieven (afb. 1).  Hij was op dat ogenblik 67 jaar, heeft grijs hoofdhaar, snor en sik en draagt een gele kraagband met de “Vlammende Ster” met letter G in rood (31); met onderaan de winkelhaak, het juweel van de Achtbare Meester. Liévin Baert werd in 1898 geboren in Brugge en is overleden in Schaarbeek in 1990.  Hij was tekenleraar aan de gemeentelijke vakschool van Vilvoorde (1946-1948) en vanaf 1948 was hij als technicus verbonden aan de Vilvoordse Portaelsschool waar hij leraar werd van 1961-1976.  Liévin Baert, kunstschilder en tekenaar, werd lid van de “Cercle Artistique Portaels” en exposeerde voor het eerst in Gent en Vilvoorde in 1925.  Vanaf 1928 stelt hij elk jaar met de “Portaelskring” (32) in Vilvoorde tentoon.  Raphaël Rodenbach was van 3 juni 1919 tot 15 oktober 1932 notaris in Anderlecht op het adres Avenue Clemenceau 16, waar op 21.3.1939 zijn echtgenote Jeanne De Bloom zou overlijden.  Hij is in de twintigerjaren wellicht met Liévin Baert in het Brusselse in contact gekomen (33).  Het feit dat het schilderij bewaard bleef tot op heden en niet ten prooi viel aan de plundering in 1940-1945 valt misschien te verklaren door het feit dat hij het zelf tijdig in veiligheid bracht.  Na de oorlog had de vzw La Flandre nog een extra reden om het schilderij met de beste zorg te omringen. Raphael Rodenbach schonk immers in 1945 een bedrag van 100.000 frank in het kader van de wederopbouw.  Vergeten we niet dat hij toen zelf de voorzitter was van de vzw La Flandre, opgericht in 1924 met als eerste voorzitter de Brugse advocaat Albert Thooris (1860-1942) die dat zou blijven tot aan zijn overlijden (34).  Hij werd opgevolgd door Raphael Rodenbach die voorzitter bleef tot aan zijn overlijden in 1951. Hij was toen 90 jaar.

De gemengde loge 921 – Aurore (Droit Humain) te Brugge (1930)

Le Droit Humain (DH), Internationale Gemengde Vrijmetselaarsorde, werd in 1893 opgericht in Frankrijk om binnen de vrijmetselarij de gelijkheid tussen mannen en vrouwen te bevestigen.  In 1912 werd in België de eerste gemengde loge nr.45 “Egalité” in Brussel opgericht.  De oprichting vond plaats in de tempel van de Brusselse loge “Les Amis Philantropes” (GOB) ofschoon het GOB die nieuwe obediëntie niet erkende.  Enkele jaren nadien werden een zevental leden van LF lid van “Egalité” in Brussel.  De Brusselse advocaat Gaston Vandermeeren, die in 1926 Achtbare Meester werd van “Egalité” nam eind 1929 het initiatief om ook in West-Vlaanderen een DH-loge op te richten.  De eerste vergadering vond plaats ten huize van Oscar Meseure (Henri Serruyslaan 70, Oostende), lid van LF, wiens echtgenote reeds lid was van “Egalité” in Brussel.  Er werd op 26.1.1930 zowel een Driehoek (35) opgericht in Oostende als in Brugge.  Uiteindelijk gaf men de voorkeur aan Brugge.  Daar beschikte men immers sinds 1912, in de Beenhouwersstraat 2, over een mooie nieuwe tempel naar een ontwerp van de Brugse architect Ernest Callebout (1887-1952) (36).  De Oostendse broeders waren sinds 1910 aangesloten bij de Broederkring van LF en pas in 1932 zouden de kolommen van de Oostendse loge “Les Trois Niveaux” terug opgericht worden.  De nieuwe gemengde werkplaats “Aurore” (DH) zal op 2.2.1930 negen (37) leden inwijden.  De plechtigheid werd geleid door “Egalité”; de eerste Achtbare Meester van “Aurore” werd Edouard Everaerts, de secretaris Ernest Callebout.  Beiden hadden al het dubbellidmaatschap La Flandre-Egalité.  Na de inwijding vond die dag een eerste affiliatie plaats en dat was Raphaël Rodenbach, toen ex-Achtbare Meester van LF (38) en reeds lid van de Driehoek.  Een voormalig Grootofficier en Achtbare Meester die het GOB durfde te weerstaan, kunnen we zonder meer moedig en uitzonderlijk noemen en wijst er op dat hij de toegang tot de vrijmetselarij zag als een emancipatie voor de vrouw.  Het is duidelijk dat “Aurore” de volledige steun genoot van LF.  De Achtbare Meester van LF Albert Thooris was immers zelf aanwezig op die zitting en had bovendien als voorzitter van de vzw de toelating verleend om permanent te vergaderen in het logebouw Beenhouwersstraat 2.  Raphael Rodenbach was als Achtbare Meester opgevolgd door Louis Depière (1872-1962), een marineofficier uit Oostende.  Die bleef slechts twee jaar Achtbare Meester van LF in 1928-1929 omdat hij zijn tijd diende te besteden aan de voorbereiding van de heroprichting in Oostende waar hij in 1932 de eerste Achtbare Meester zou worden. Vandaar dat Albert Thooris voor de derde maal tot het ambt van Achtbare Meester geroepen werd, deze maal voor de periode 1930-1931 (39).

FC Brugge en het borstbeeld van Albert Dyserynck (1932)

Al van bij de stichting van de voetbalclub FC Brugge in 1891 genoot die vereniging de sympathie van LF.  In 1900 was de advocaat Raymond Seresia (1851-1903), stichtend lid van LF in 1881, één van de beschermende leden.  Iemand als Fernand Hanssens (1882-1962), lid van LF sinds 1919, was ook secretaris en voorzitter van FC Brugge en telde 63 jaar lidmaatschap.  Zijn schoonbroer Prosper De Cloedt (1878-1955) was mecenas van LF en FC Brugge. Een zeer geliefde voorzitter was Albert Dyserynck (1872-1931), algemeen agent van de Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek in Brugge.  Hij was bestuurslid sinds 1913 en werd eind 1918 voorzitter.  In 1919-1920 speelde FC Brugge kampioen en dat straalde natuurlijk ook op hem af.  Na het behalen van de landstitel verhuisde Club Brugge naar de “Klokke” waar voorzitter Dyserynck het complex in eigendom aan de vereniging had geschonken. Albert Dyserynck werd bij LF ingewijd op 19 juni 1923.  Hij bleef voorzitter van FC Brugge tot aan zijn tragisch overlijden op 9 februari 1931.  Op die dag slipte, door ijzel op de weg, zijn auto in Maldegem-Donk en vond hij de dood.  Op 12.2.1931 vond de burgerlijke begrafenis plaats; in de indrukwekkende rouwstoet werden 101 rouwkransen meegedragen. Vanaf 15.9.1931 sprak men niet meer over “De Klokke” maar werd het omgedoopt tot “Dyserynck Stadion” en dat tot 1975.  Om de betreurde voorzitter te eren werd op 14.2.1932 aan de hoofdingang een borstbeeld (afb. 2) onthuld van de hand van beeldhouwer Octave Rotsaert (1885-1964).  Om dat te kunnen realiseren was er een erecomité opgericht met als voorzitter Paul Noë (1876-1953), erelid van FC Brugge en lid van LF, en met als ondervoorzitter Raphaël Rodenbach (40).  Het was een uitgebreid en representatief comité dat over alle partijgrenzen heen naar resultaat streefde samen met het Uitvoerend Comité waarvan Fernand Hanssens de voorzitter was.

Andere activiteiten

In 1919 vestigt Philips België zich in Brussel.  Op 30.7.1924 wordt er een verkoopakte verleden ten overstaan van notaris Raphaël Rodenbach die “La Lampe Philips” SA moet toelaten om fors uit te breiden in de Anderlechtstraat.  In hetzelfde jaar 1924 was hij Achtbare Meester geworden van LF maar er moeten ook beroepsinkomsten gegenereerd worden.  Op 7.2.1931 verlijdt hij de akte voor de “Société Anonyme d’ameublement moderne” in Oostende (41).  Bij de volkstelling van 1930 waren er 35.082 West-Vlamingen in Brussel.  Ze verlieten om economische redenen hun geboortestreek om een beter bestaan op te bouwen in de hoofdstad.  Ze vestigden zich vooral in Anderlecht en Molenbeek.  In 1906 werd er in Brussel een “Bond der West-Vlamingen” opgericht die zou blijven bestaan tot in 2002.  Sinds 1911 verscheen ook het orgaan van de BWV: “De West-Vlaamse Bazuin”. Op 6 juni 1948 werd Raphaël Rodenbach (87 jaar) tot ouderdomsdeken benoemd van de BWV (42).  Dat is allemaal non-fictie.  De geheime laden moeten we nog ontdekken.  Maar mag de biograaf zich ook op het pad van de fictie begeven ?  Hij was 19 jaar toen zijn beroemde neef Albrecht overleed.  De familie Rodenbach uit Roeselare was kroostrijk en hecht en dus ligt het voor de hand dat hij de begrafenis bijwoonde in 1880. Was hij er dan ook bij toen in 1888 het praalgraf van Albrecht werd ingehuldigd ?  En zo kunnen we verder blijven fantaseren tot en met de Rodenbachfeesten in september 1919.

Zijn overlijden

Op 10 augustus 1951 overleed ere-notaris Raphael. Rodenbach in Assebroek.  Hij woonde Astridlaan 133.  De aangifte gebeurde door Léonce Van Haecke, griffier bij het Vredegerecht, acht en vijftig jaar oud, wonende te Assebroek en aanverwante neef van de overledene (43).  Léonce Van Haecke (Veurne 26.10.1892-Assebroek 21.4.1960) was vrijmetselaar en lid van LF en van het Willemsfonds Brugge (44).  Op 2.2.1930 was de echtgenote van Léonce Van Haecke ingewijd bij de loge “Aurore” (DH) in Brugge.  Raphael Rodenbach was op die ceremonie aanwezig.  Hij was weduwnaar en het huwelijk Rodenbach-De Bloom bleef kinderloos.  Ingevolge een eigenhandig geschreven testament van 28 januari 1949 legateerde hij een bedrag aan de “Vrienden van den Schamele Armen” (45), aan de loge LF en aan FC Brugge (46).  In 1945 had hij al eens 100.000 frank geschonken aan LF ter leniging van oorlogsschade (47).  LF had zwaar geleden onder de oorlog.  In 1940 bedroeg het ledental 90, in 1944 50 en in 1945 waren er terug 68 leden.  Zowel LF als FC Brugge steunden “De Schamele Arme” (Le Pauvre Honteux), een goed doel dat op discrete wijze financiële steun verschafte aan noodlijdenden.  Rodenbach was 30 jaar toen hij werd ingewijd, bleef 60 jaar actief lid en overleed op de leeftijd van 90 jaar. De vrijmetselarij uit 1951 verschilde in vele opzichten van die uit 1891.  Hij was mee geëvolueerd in maatschappelijk opzicht (toetreding tot gemengde vrijmetselarij) en vanaf 1946 werd bij LF ook het Nederlands gebruikt bij grote plechtigheden.  We zouden bijna vergeten dat hij twee wereldoorlogen meemaakte en dat waren beslist geen voetnoten in de geschiedenis.

De Rodenbachs en de vrijmetselarij

Er waren al eerder Rodenbachs lid van de vrijmetselarij. Ferdinand Grégoire Rodenbach (Roeselare 1783 – Ieper 1841), de grootvader van Albrecht Rodenbach, was van 1810-1818 lid van de loge L’Amitié in Kortrijk, net als zijn vroeg gestorven broer Raymond Joseph Rodenbach (Roeselare 1789 – Roeselare 1819) (48).  Beiden waren een broer van Constantin Rodenbach (Roeselare 1791 –  Athene 1846), geboren in Roeselare maar sinds 1819 geneesheer in Brugge.  Constantin zou in 1821 Achtbare Meester worden van de Brugse loge “La Réunion des Amis du Nord”. Deze loge was tijdens het Verenigd Koninkrijk regeringsgezind maar Constantin Rodenbach evolueerde van regeringsgezind naar patriottisch.  Begin 1827 nam dokter Constantin Rodenbach ontslag uit de loge en in 1830 stelde hij zich als anti-orangist aan het hoofd van de revolte in Brugge.  Hij werd lid van het Belgisch Nationaal Congres en volksvertegenwoordiger.  Hij stierf als ambassadeur van België in Griekenland.  Constantin was de oom van de dichter Albrecht Rodenbach en de grootvader van Georges Rodenbach, in 1892 de schrijver van “Bruges la morte”.  De Brugse vrijmetselarij uit de Franse en de Hollandse periode verschilde aanzienlijk van die na de Belgische Revolutie toen in 1833 het Grootoosten van België werd opgericht (49).  In december 1837 werd die door de Belgische bisschoppen veroordeeld.  Daardoor wijzigde de oriëntering van de Belgische maçonnerie die steeds meer evolueerde in de richting van het antiklerikalisme.  Of Raphaël Rodenbach nu wel of niet weet had van zijn illustere voorganger Constantin doet weinig ter zake.  Hij kan zich onmogelijk vergist hebben van strekking.  Op 4 juni 1881 werd de Brugse loge La Flandre opgericht en in het zittingsverslag staat letterlijk dat men “la superstition, l’ignorance et le fanatisme” wilde bestrijden.  Dat behoort niet tot het paradigma van de vrijmetselarij maar gezien het klerikaal overwicht op dat moment in de bisschopsstad Brugge verrast het niet.

Noten

1 Voor een algemeen overzicht zie: Jeffrey Tyssens en Dominiek Dendooven, (red.) De Heeren Broederkes van den Moortelbak. 250 jaar vrijmetselarij in West-Vlaanderen. Uitgeverij ASP, Brussel, 2015, p. 16-40.

2 Jimmy Koppen, De paradox van vrijmetselarij. Houtekiet, Antwerpen, 2014.

3 Vénérable Maître (VM) of Achtbare Meester (AM); ook wel Voorzittend Meester. La Flandre was Franstalig, in 1959 tweetalig en vanaf 1971 Nederlandstalig.

4 Règlement de la loge La Flandre à l’Orient de Bruges. Brussel, 1884, 46 p. Wij gebruiken in dit artikel, hier en verderop, geen maçonnieke schrijfstijl met de gebruikelijke afkortingen met drie puntjes en hanteren ook geen maçonnieke jaartelling.

5 Michiel De Bruyne, De Rodenbachs van Roeselare. Antwerpen-Roeselare, 1986, p. 242 en 246.

6 Felix Rodenbach, Practisch en Alphabetisch Handboek der Rechtsgeleerdheid in burgerlijke-, fiscale- notarieele (sic) en handelszaken . Brugge, The St. Catherine Press Ltd. 1909. Deze drukkerij-uitgeverij was toen gevestigd aan de Vaartweg bij de Catharinapoort. Van 1923-1927 was de schrijver Raymond Brulez (1895-1972) er corrector. Brulez werd ingewijd bij LF in 1936.

7 Felix Rodenbach, La Colombophile belge au point de vue scientifique et expérimental avec la solution motivée des diverses questions physiologiques qui se rapportent directement ou indirectement à la colombophilie. Imprimerie mécanique Léon Ackerman & Cie, Rue de l’Est, Roulers, 1894. Dit boek werd opgedragen aan zijn dochter Hélène. In 1896 verscheen een herziene en aangevulde druk.

8 Michiel De Bruyne, op.cit. p. 141.

9 Romain Van Landschoot, Albrecht Rodenbach-Biografie. Lannoo, Tielt, 2002, p. 10-12 stamboom.

10 Blauwvoeterie. De katholieke Vlaams-nationalistische studentenbeweging opgericht door Albrecht Rodenbach. Vergelijk het standbeeld (1909) van A. Rodenbach door Jules Lagae (1862-1931) in Roeselare.

11 Michiel De Bruyne, op.cit. p. 18.

12 Fortuné Koller, Annuaire des familles patriciennes de Belgique, Bredene, deel I, 1940, p. 68-69. Koolkerke is sinds 1.1.1971 een deelgemeente van Brugge.

13 Het patroniem Eppe is de Germ. bakernaam Eppo. www.naamkunde.net (F. Debrabandere).

14 www.findcity.de Dornum telde 4539 inw. in 2011 en Dornumersiel-Westeraccumersiel 422 inw.

15 Louis Hellemans (1833-1894) was lid van La Flandre. Zijn grafmonument, voorzien van passer en winkelhaak, bleef bewaard op het Centraal Kerkhof (Steenbrugge). Als lid van de Stedelijke Commissie voor Graftekens beijverden wij ons voor het behoud van dit en enkele andere graven in de “Geuzenhoek”.

16 Eduard Trips, ’t Overzet van weduwe Mathilde De Bloom, in: Brugge die Scone, 1994, 2, p. 16.

17 Stadsbode voor Brugge en omliggende. Officieel orgaan van het gemeentebestuur. (onder Duits toezicht), woensdag 31 okt. 1917-nr.20.

18 Eppe Janssen (= zoon van Jan) De Bloom kreeg samen met Mathilde De Cloedt vijf dochters en één zoon Eduard Jan De Bloom (° Koolkerke 28.10.1869) die huwde met Hortense, dochter van meubelmaker Frans Van Mullem uit Brugge, lid van de Breydelcommissie en stichter van het Vlaamsgezinde “De Klauwaerts”.

19 De reddingsboot “Eppe De Bloom” uit 1977, uit de vaart sinds 2006, staat nu opgesteld in het “Freilicht-Hafenmuseum” van Dornumersiel. Beschrijving en foto op www.einsatzfahrzeuge.org

20 E. Trips, op.cit. p. 16

21 Willy Dezutter, Het ledental van de Brugse vrijmetselaarsloge La Flandre voor de periode 1881-1918 ( Van de stichting tot het einde van de Eerste Wereldoorlog). Onuitgegeven studie.

22 In J. Tyssens en D. Dendooven (red), op.cit. p. 47 staat foutief 1925 tot 1928. Hij was AM in 1925, 1926 en 1927 en was bijgevolg ook niet de AM die Achiel Van Acker (1898-1975) inwijdde (ibidem p.47). A. Van Acker, toen al gemeenteraadslid (1926) en volksvertegenwoordiger voor de BWP (1927) werd bij LF opgenomen op 29.1.1929.

23 Willy Dezutter, Louis Van Hollebeke (1877-1932), secretaris van “Kunstgenegen” en secretaris van de Brugse vrijmetselaarsloge “La Flandre”, in: Brugs Ommeland, 2016, 2, p. 121-128.

24 La Truelle – Revue mensuelle publié sous les auspices du Grand Orient de Belgique, 3 mars 1926, p. 59.

25 Men kan nu geen Grootofficier meer zijn, gelijktijdig met het uitoefenen van de functie van AM. Statuten en Algemeen Reglement G.O.B. Brussel, 1977, titel II art. 4 en idem Statuten, Brussel, 2002, titel II, art. 19.

26 Catalogus Sint-Janshospitaal Brugge 1188/1976, Brugge, 1976, deel 2, p. 521 e.v.

27 Zowel LF als Aurore (DH) vernietigden in 1940 hun archief. Dit is de reden waarom het dikwijls onmogelijk is om een volledige “cursus honorum” te geven. Dit geldt ook in het geval van R. Rodenbach die ambtshalve na zijn veneralaat automatisch gewezen AM werd in 1928-1930. (In de UK “past master”, in Frankrijk “maître passé”) De ex-AM is een officiële functie binnen het bestuur.

28 Liste des objets volés par l’occupant. Asbl La Flandre, 2 rue des Bouchers, Bruges, 4.9.1945 o.a. “9 tableaux à l’ huile (portraits d’anciens présidents)”. Archief vzw La Flandre, Brugge.

29 Jacques Lust, Het maçonnieke portret, het portret van de vrijmetselaar, in: Jeffrey Tyssens, De Schatten van de Tempel. Het Belgisch Museum van de Vrijmetselarij. Brussel, 2006, p. 104-119. Na W.O. II schakelde men na zwart-wit over naar kleurenfotografie. Aangezien een mandaat slechts drie jaar duurt en men tegenwoordig verschillende loges telt in hetzelfde gebouw valt dit traditionele gebruik, dat stoelt op de burgerlijke mentaliteit van de 19de eeuw, nog moeilijk vol te houden. Er is gewoon geen plaats meer om die foto’s te exposeren; men maakt nu een archieffoto.

30 Het staat ook afgebeeld in J. Tyssens en D. Dendooven (red.), op.cit. p. 47 maar zonder opgave van de afmetingen en de bewaarplaats vzw La Flandre, Brugge.

31 Vóór W.O. II stond op de kraagbanden dit teken. Na de oorlog dienden wegens de oorlogsplundering de kraagbanden vervangen te worden en koos men voor een ander model en de kleur geel-zwart (de kleuren van Vlaanderen, vgl. La Flandre). Hierdoor keerde men terug naar de oorspronkelijke kleuren van bij de stichting. Zie: Règlement, 1884, officiële kleuren van LF “Noir et Jaune d’or”.

32 De “Portaelskring”, genoemd naar de kunstschilder Jan Portaels (Vilvoorde 1818-Schaarbeek 1895), werd gesticht in 1918 en hun Eerste Salon ging door in 1919. De Kring bestaat nog steeds. www.portaelskring.be

33 Als mecenas zal hij wellicht zelf het portret hebben besteld en betaald.

34 Albert Thooris (1860-1942) was volgens J. Tyssens en D. Dendooven (red.), op.cit. p. 23 voorzitter van 1924 tot 1945. In 1945 was hij al drie jaar overleden. R. Rodenbach volgde hem op in 1945-1951. Ibidem, p. 23.

35 Een “Driehoek” of “Triangle” is een loge in oprichting.

36 Ernest Callebout (1887-1952), architect-beeldhouwer, ingewijd bij LF op 27.10.1910, goedkeuring bouwvergunning tempel in neo-Egyptische stijl 13.10.1911, officieel ingehuldigd op 17.11.1912.

37 In J. Tyssens en D. Dendooven (red.), op.cit. is sprake van 7 vrouwelijke maçons. Het betreft wel degelijk 9 personen, 8 waren echtgenotes van broeders van LF en één vrouw was ongehuwd.

38 Histoire de la Fédération Belge du Droit Humain. Deel I, Brussel, 1984 (2de druk), p. 101-102.

39 Albert Thooris (1860-1942), advocaat, liberaal volksvertegenwoordiger 1904-1912. In LF was hij driemaal AM in 1907-1908, 1919-1921 en 1930-1931. In 1934 werd hij Ere-AM . Voorzitter vzw La Flandre 1924-1942.

40 Dries Vanysacker, Van FC Brugge tot Club Brugge KV (1891-2010), Brugge, 2010, p. 118-119.

41 Société Anonyme d’ameublement moderne, in: De Plate, jg.19, 1990,10,p. 276-278. Betreft import en export van hout voor bouwindustrie en een eigen meubelfabriek.

42 Mariet Calsius, Inventaris van het archief van de Bond der West-Vlamingen te Brussel (1906-1992). Archief en Museum voor het Vlaams leven te Brussel. Brussel, 2010.

43 Overlijdensakte nr. 80 (1951)van Raphaël Rodenbach. Burgerlijke Stand, Brugge. Met dank aan Jan D’hondt, Stadsarchief,Brugge. Zijn vader Felix Rodenbach overleed te St.Michiels, Steenbrugschen Steenweg 33 (nu Baron Ruzettelaan). Officieel gedomicilieerd in Elsene. Overlijdensakte nr. 90 (1914). Burgerlijke Stand, Brugge.

44 Lid Willemsfonds Brugge in 1936. www.erfgoedkringernestschepens.be

45 André Vanhoutryve, De Vrienden van de Schamelen Arme 1861-1984 of les Amis du Pauvre Honteux. Brugge, 1984, p. 115.

46 Dries Vanysacker, op.cit. p. 181

47 F.S. en F.S., La Flandre 5881-5981. Brugge, 1981, p. 49. Privé-uitgave 100 jarig bestaan LF.

48 Andries van den Abeele, De Kortrijkse vrijmetselaarsloge L’Amitié 1803-1833. Kortrijk, 1989, p. 117-118.

49 Willy P. Dezutter, De loge “La Réunion des Amis du Nord” (1803-1831) in Brugge, in: Brugs Ommeland, 2010, 1,p. 39-51.