Tag Archives: Sylvère Declerck

Afscheid van Sylvère Declerck (1934-2018)

Wanneer men elke week met elkaar telefoneert en mailt, valt het bijna niet te bevatten dat die persoon er nu niet meer is. Toch is dat het geval en blijven enkel de mooie herinneringen en wijze lessen over.

In één maand tijd kan het gedaan zijn wanneer men in de terminale fase terecht komt. Sylvère kende de uitkomst en bij vol bewustzijn ging hij de laatste strijd aan. Als statement dat kan tellen schreef hij nog zelf de adressen op de enveloppen voor het doodsbericht. De laatste dagen was hij enkel nog omringd door zijn echtgenote en kinderen. Hij wenste niemand anders nog te laten delen in de ultieme strijd. Hij zal uiteindelijk overlijden op 5 juli 2018 en werd 84 jaar. Hij zag er altijd tien jaar jonger uit en dat verleende hem een dynamische uitstraling.

De moeder van Sylvère stierf op de leeftijd van 57 jaar en dat heeft hem blijvend getekend. Eén van zijn mooiste schilderijen in olieverf is dan ook het portret van zijn moeder op haar sterfbed. Daar zijn we dan meteen bij Sylvère als kunstenaar. Over zijn kunstenaarsloopbaan schreven wij in 2009 de “Monografie Sylvère Declerck” waar we naar kunnen verwijzen en ook op deze blog staat een bijdrage over de “Sylver Birds”, zijn meest spraakmakende kunstproject. Die “Sylver Birds” (afgeleid van Sylvère= Sylver) begeleidden hem tijdens de afscheidsplechtigheid in de aula van het funerarium op 12 juli 2018. Deze vogels vormden de uitdrukking van zijn gedachtengoed: de strijd tegen onrecht en ongelijkheid. Hij kende de uitdrukking homo homini lupus of de mens is voor de mens een wolf. Zijn laatste overzichtstentoonstelling “Selectief” was in de Galerij La Pipe in Oostende van 22 september tot 23 oktober 2017. Dat kreeg nog een voortzetting in Huis Lombard (Langestraat 21, Brugge) van 1 december tot 24 december 2017. Hij wist dat 2018 een zwaar jaar zou worden.

Sylvère was ere-inspecteur basisonderwijs, gewezen voorzitter OCMW Blankenberge en ereburgemeester van Blankenberge. Ieder mens die sterft is een museum dat brandt. We prijzen ons gelukkig dat hij behalve plastisch kunstenaar ook schrijver was èn filosoof. Zijn perikelen in de politiek pende hij neer in het boek “Een burgemeester-kunstenaar en het verdriet van Blankenberge” (Uitgeverij Groeninghe, Kortrijk, 2017, 272 p.). De grondtoon bleef steeds: “Je mag verwonderd zijn in mensen, maar nooit ontgoocheld”. Het levenseinde is minder afschrikwekkend dan je denkt. I have never been spooked by the dead, it is the living who terrify me (prof. Sue Black, All That Remains. A Life in Death, 2018).

Sylvère geloofde in de maakbaarheid van de mens door zichzelf. Daarin toont hij zich een volgeling van de filosoof Jean-Paul Sartre (1905-1980) die zegt dat de mens het product is van zijn eigen keuzes. De mens is niet iets, maar maakt zichzelf continu. “Existentie gaat vooraf aan essentie.” De basis van het menselijk bestaan is volgens Sartre vrijheid. Sartre wees het bestaan van god af. Zou de mens een schepsel van god zijn, dan zou hij door hem, en niet door zichzelf zijn bepaald. Als god bestaat kan de vrije mens niet bestaan. Sylvère was ook de man van sterke aforismen. Op zijn doodsbericht staat “We zijn er eigenlijk om niet te zijn” en “Het schoonste geluid in de wereld is de stilte”. Hij werd gecremeerd en de as uitgestrooid. Hij wordt nu geur van bloemen.

Willy Dezutter

Afscheid van Jaak Fontier (1927-2017)

Het leven is eindig en de dood is onlosmakelijk verbonden met het leven. Een leven lang dient men zich in te spannen om dat leven zinvol te maken. Niettegenstaande de vaststelling dat de dood even essentieel is als het leven zelf, ervaren wij haar bijna altijd als absurd. We worden geboren om te sterven, maar het is de kunst om de juiste levensfilosofie te vinden om te ontsnappen aan de absurditeit van het bestaan. Jaak Fontier, die we hier gedenken, vond de oplossing in de zen-filosofie, die hij als vrijzinnig-humanist ook wist te concretiseren in de vrijmetselarij. Zoiets is alleen mogelijk in de adogmatische vrijmetselarij van het Grootoosten van België waartoe hij behoorde. Deze strekking geeft alle ruimte aan de individuele opvattingen omdat het geen dogma’s oplegt of het denken onderwerpt. Men mag zich bewust zijn van zijn aanwezigheid in de kosmos maar men hoeft zich daarvoor niet irrationeel beginnen te gedragen. In de stoïcijnse levenskunst is er geen plaats voor irrationele gedachten. Over de zen-filosofie schreef Jaak in 1975 een goed boek onder de titel “Zen, maan en sterren” en zijn zen-teksten verschenen in 1977 in het tijdschrift “Yang”. Afwezigheid van vrees voor de dood en de goden werd ons al geleerd door de Griekse filosoof Epicurus (in de derde eeuw vóór onze tijdrekening), in zijn uitspraak “De dood gaat ons niets aan”, om te onderlijnen dat het leven belangrijk is om geleefd te worden. Uit de vrees voor de dood en de goden is de religie ontstaan en die komt onze gemoedsrust enkel verstoren. Die onrust is geheel onnodig. Het is onzinnig om de dood te vrezen want “zolang wij er zijn, is de dood er niet, en wanneer de dood gekomen is, zijn wij er niet meer” wist Epicurus.

Jaak Fontier, de kunstkenner

Jaak was een kunstkenner in de breedste zin van het woord. Hij is vooral bekend geworden als kunstcriticus in het domein van de plastische kunsten, maar hij was ook een kenner van de dichter Hölderlin en schreef zelf gedichten. Hij beoefende vooral het genre van de haiku’s. Als kunstcriticus was hij een pionier van het ondersteunen van de avant-garde. In Brugge was hij in 1956 medestichter van de legendarische culturele vereniging “Raaklijn”, waarvan hij nauwgezet het archief bijhield. Tussen 1968-1974 hielp hij in Brugge bij het opzetten van de drie Triënnales die pas sinds kort een revival kennen. Hij werd een onbetwiste kenner van de abstracte kunst en publiceerde een groot aantal monografieën over vooral geometrisch abstracte kunstenaars, zoals Luc Peire (1984), Gilbert Swimberghe (1997), Renaat Ramon (1997) e.a. Hij wijdde ook een hoofdstuk aan Sylvère Declerck in de monografie die verscheen in 1998. Jaak was ook zeer actief in het verenigingsleven. We denken hier aan het Vermeylenfonds waar hij dit jaar nog publiceerde in het kwartaaltijdschrift; zijn rol in de Vereniging voor Westvlaamse Schrijvers waar hij enkele VWS-cahiers schreef en meewerkte aan het Lexicon van West-Vlaamse Kunstenaars. We herinneren hem ook als de zeer loyale secretaris van de Vrienden van de Brugse Musea toen we als conservator constructief samenwerkten. Ook de toegepaste kunst weerhield zijn aandacht. We denken hier aan zijn boek over “Keramiek in Vlaanderen” over hedendaagse keramisten en hun werk. Zijn veelzijdigheid en werkkracht is fenomenaal want men zou bijna vergeten dat hij ook een zeer gewaardeerde leerkracht was. Zijn pedagogische kwaliteiten kwamen ook tot zijn recht in de talloze voordrachten die hij gaf. Zijn zorgvuldigheid spreekt uit het feit dat hij in 2006 werkstukken en handschriften van zichzelf deponeerde in het Letterenhuis in Antwerpen. Ik herinner hier aan een quote van Jaak: “Herinneringen aan doden verdringen die aan de levenden”. Die nuchterheid sprak ook uit zijn teksten. Eén van de weinigen die op een verstaanbare wijze kon schrijven over kunst, ook abstracte kunst. Rationaliteit als de grondslag voor niet-zweverige kunstbeschouwing.

Willy Dezutter, ereconservator Stedelijke Musea, Brugge (16.3.2017)

(tekst voorgedragen op de afscheidsplechtigheid van Jaak Fontier op 21 maart 2017 in de aula van het crematorium Blauwe Toren te Brugge)

De onweegbare zaken van de politiek

De Romeinse keizer Augustus (63 v.o.t. – 14.o.t.) was één van de belangrijkste politici uit de geschiedenis. En toch was Augustus behoorlijk bloeddorstig. Deze opvolger van Caesar liet duizenden Romeinen vermoorden. Hun hoofden werden afgehakt en aan het Forum Romanum gespijkerd, terwijl hun lichamen in de straten bleven wegrotten. Ik verzin dat niet. Men kan het allemaal nalezen in de jongste biografie die de Britse historicus Adrian Goldsworthy over Augustus schreef. In zijn bekend traktaat “Il Principe” (De Heerser, dat overigens postuum verscheen) schreef de beroemde Italiaan Niccolò Machiavelli (1469-1527) aanbevelingen die bestemd waren voor heersers. Een deugdzaam heerser moet volgens hem onder meer over de sluwheid van een vos beschikken. Hij moet valstrikken doorzien en aanvoelen wat het volk wil. Dat eerste is een kwaliteit, het tweede is plat populisme. Zo maakt men tegenwoordig van oorlogsvluchtelingen voor het gemak economische gelukzoekers. Het doel heiligt de middelen. Gesteld voor de keuze om geliefd te zijn of gevreesd zou een prins er steeds voor moeten kiezen om gevreesd te zijn. Zo luidt de stelling van Machiavelli.

Sylvère Declerck was tijdens zijn burgemeesterschap van Blankenberge (1986- 1994) geen machiavellistisch politicus maar iemand die rekening hield met de ethische aspecten van het ambt. Hij verloor dus nooit zijn onschuld. De moraal bleef de boventoon voeren en daarin vond het gebroken woord geen plaats. Tegenwoordig heeft men het veel over een kibbelkabinet wanneer in een regering de verschillende coalitiepartners elkaar proberen vliegen af te vangen. In Blankenberge was er niet alleen een “kibbelcollege” maar bleek eens te meer dat je vijanden ook in je eigen partij kunnen zitten. “Een man die zich altijd en overal goed betoont, gaat noodzakelijk te gronde te midden van zovelen die niet goed zijn” (Machiavelli, De Heerser, XV, 1). De micropolitieke schaakspelletjes en intriges komen niet alleen in politieke fictiereeksen voor, zoals de tv-series House of Cards en The West Wing. Het is ook werkelijkheid binnen de brutale regels van de politiek. Maar de minst subtiele dwarsligger was de eerste schepen, lid van een andere partij, maar die niet ontvankelijk bleek voor het geschonken vertrouwen. Dat voortdurend ruzie maken staat mijlenver van de open debatcultuur die ooit gepropageerd werd. In Blankenberge werd de burgemeester vooral belaagd door een zelfverklaarde schaduwburgemeester die zijn taak als eerste schepen vooral zag als een opstapje naar toekomstige ambities. Eigenlijk lijdt men dan aan een identiteitscrisis. Hij wilde al voortijdig op de burgemeestersstoel zitten en handelde steevast als mentale saboteur. Er vielen daarbij vele kleine kantjes te bespeuren die we nog kennen van andere gelegenheden. Te pas en te onpas op de foto willen staan valt dan nog onder de categorie infantiel gedrag. Ooit hadden we op het stadhuis van Brugge een protocolchef (die daar nooit werd op aangesproken) die zich bij officiële ontvangsten in alle bochten wrong om toch maar bij de groten der aarde op de foto te kunnen. Bij publicatie in de lokale media vroeg iedereen zich af wie die belangrijke persoon toch wel kon zijn.

Het machiavellisme is een term uit de staatkunde die ook gebruikt wordt in de psychologie. Dat gaat over het gedrag van mensen maar heeft ook te maken met persoonlijkheid, temperament en karakter. In het Voorlopig Bewind, dat bij de Onafhankelijkheid in 1830 het roer in ons land overnam, zaten zowel Louis de Potter als Alexandre Gendebien. Vrienden die rivalen werden. Die twee verziekten eveneens de sfeer met hun kleingeestigheden. In de vergaderzaal stonden stoelen en één fauteuil. De Potter, die de leider wilde zijn, kwam soms een uur te vroeg naar de vergadering om toch maar zeker te zijn om op de fauteuil te kunnen zitten. Gendebien, die dezelfde ambitie koesterde, plaatste op de gemeenschappelijk genomen besluiten, zijn handtekening boven die van De Potter. Zijn handtekening stond dus tussen de tekst en de handtekening van De Potter. Met de wraakgevoelens en de gekrenkte eer van het Nederlandse vorstenhuis zou men nog kennis maken in 1831. Tijdens de Tiendaagse Veldtocht werd het Belgisch Leger verslagen. Men vond toen oranjekleurige officierssjerpen die afkomstig bleken van Belgische officieren. Die hadden zich in het geniep al voorbereid op een wisseling van kamp!

Over persoonlijkheidstrekken kan men verschillend denken. Daarachter gaan de onweegbare zaken van de politiek schuil. In dit boek doet Sylvère Declerck niet alleen verslag over het reilen en zeilen van de gemeentepolitiek maar schetst hij ook de persoonlijkheidsstructuur van zijn onverwachte opponent. Het gaat over feiten en het kleinmenselijke in de lokale politiek. Het is geen fictie dus diende het niet episch aangezet te worden. Zijn filosofische bespiegelingen maken het dan weer geldig voor heel het domein van de landelijke politiek. In essentie is het een pleidooi om een fatsoenlijk mens te worden en te blijven. Hierin herkennen we de pedagoog in hem die redelijkheid en rechtvaardigheid nastreeft. Hij schreef het boek niet uit ressentiment en blijft ondanks de verbijstering bijwijlen zeer mild. Sylvère Declerck was geen Caesarmoordenaar en er is in Blankenberge nooit zoveel bloed gevloeid als in de tijd van keizer Augustus. Het gaat wel over een, door de tegenpartij, te vroeg ingezette machtsstrijd met als wraakmiddel de constante vernedering. Het boek handelt niet over bandeloosheid dus zal men te vergeefs op zoek gaan naar een Cleopatra. Er pleegt ook niemand zelfmoord met een slangenbeet. “Ik trof Blankenberge aan in baksteen en liet het na in marmer” (vrij naar Augustus). Dat moest kost wat kost vermeden worden vond een vermeend bestuurder die al vroeg verpopte tot aartsrivaal en daarmee het principe van de loyaliteit verloochende. Het bestuursakkoord lag al aan diggelen nog voordat men van start ging. Wanneer men samen aantreedt in een bestuur blijft men loyaal gedurende de hele legislatuur, zowel binnen als buiten de vergadering. Bij nieuwe verkiezingen kan men elkaar weer bekampen maar ook dan gaat men niet meer tot het uiterste. Bijna iedereen weet dat, maar niet iedereen komt op de gedachte. Bij FC Barcelona is er een speler, die voordat hij van club veranderde, al drie keer werd geschorst omdat hij een tegenstander had gebeten ! Toch wordt hij omschreven als een aardige jongen. We blijven nog even in de wereld van het voetbal. Bij een transfer van een voetballer is het mogelijk dat hij de volgende keer tegen zijn voormalige club moet uitkomen. Dat kan verwarrend zijn voor de supporters en de speler wordt misschien op het veld uitgefloten iedere keer wanneer hij de bal aanraakt, maar wanneer hij zich in de laatste wedstrijd bij zijn vorige club maximaal bleef inzetten treft hem geen blaam. Een voetballer kan als loyaal beschouwd worden als hij oprecht verdrietig is bij degradatie van zijn club. Men is pas een slechterik, ook in de politiek, wanneer men zijn laffe plannen verbergt achter een schijn van eerlijkheid. Verraad kan men nooit als een deugd beschouwen; zij is altijd lafhartig, ook als zij de rechtvaardige zaak dient.

Willy Dezutter, ereconservator, Brugge

Het boek van Sylvère Declerck, Een burgemeester-kunstenaar en het verdriet van Blankenberge, werd uitgegeven door uitgeverij Groeninghe, Kortrijk, 2016, 272 pp.

De onvoltooide symfonie, van kunstenaar Sylvère Declerck

Kunstenaar Sylvère Declerck heeft er al een hele carrière opzitten maar zijn artistieke inspiratie is nog niet uitgeblust. Schilderen en beeldhouwen hoeven nooit te eindigen; de kunst is nooit voltooid. Als kunstschilder geraakte hij bekend door zijn marines en landschappen en zijn kleurrijke geometrische composities. Ter gelegenheid van “Brugge 2002 – culturele hoofdstad van Europa” realiseerde hij een project met metaalconstructies in de gevelnissen van de Molenmeers in de Brugse binnenstad. Hij zal zeker blijvend herinnerd worden als de ontwerper van de Sylver Birds, de sierlijke vogelsculpturen die dit jaar nog te zien waren in de kroonlijst van zijn woning. Ter gelegenheid van zijn 80^ste verjaardag kreeg hij de toelating van het stadsbestuur om ze daar tijdelijk een tussenvlucht te laten maken, maar nu zijn ze uitgevlogen naar Zuienkerke als de herauten van zijn nieuwe installatie-kunstwerk “De onvoltooide symfonie”.

Sylver Birds

De geboortewieg van deze sierlijke vogels stond in de tuin van het Gezellemuseum waar de twaalf prototypes een homogene broedplaats verwierven. De individuele presentatie vond plaats in 2007 en sindsdien zwermden ze uit in de openbare ruimte met een hoogtepunt met honderd Sylver Birds op de reien en de vesten van Brugge. Tijdens de retrospectieve te Bredene in 2009 stonden ze opgesteld met aangepaste verlichting. Ze ontlenen hun grote kracht aan een opstelling in formatie, een veelvoud dat het landschap wijzigt in zijn natuurlijke habitat. In dat polderpatrimonium op de hoek van de Blankenbergse Dijk Zuid en de Blauwe Torenstraat te Zuienkerke leiden een tiental exemplaren u naar een bijzonder en onverwacht kunstwerk. Dit ensemble witte ganzen kreeg het gezelschap van één zwarte gans als teken van verdraagzaamheid.

De onvoltooide symfonie

Op die stopplaats voor fietsers en wandelaars werd een interessante infrastructuur aangebracht door de Vlaamse Landmaatschappij in het kader van de “Groene Fietsgordel Brugge” en de gemeente Zuienkerke. Maar het kunstenaarsoog viel het onmiddellijk op dat voor de menselijke behoefte iets essentieel ontbreekt. Het veldtoilet, niet een cabine in kunststof met chemisch toilet, maar de ouderwetse verwijzing naar de houten wc, de plank met een gat en het bekende hartje. De kunstenaar zorgde met zijn installatie-kunstwerk voor een artistieke oplossing te midden de natuur. Het vormt een mooie aanvulling op de twee zitbanken, de twee metalen kunstwerken en enkele bomen. De kunstenaar bracht een veelzeggende tekst aan: “Bezinning in de grootse stilte van de natuur brengt rijkdom voort”. Deze creatieve denkpiste sluit aan bij de conceptuele kunst. De titel van het werk verwijst naar de circulaire economie die de uitputting van de natuurlijke grondstoffen wenst te bestrijden. Afval is voedsel. De verzameling en het hergebruik van de menselijke mest. Essentiële voedingstoffen voor de landbouwgronden. Door de verdunning van de ontlasting bij de opkomst van waterleiding en spoeltoilet (vanaf ca.1880) daalde de landbouwkundige waarde en werd het tekort aan meststoffen opgevangen door het gebruik van kunstmest. De Technische Universiteit van Berlijn heeft een procedé ontwikkeld waarmee uit menselijke fecaliën bio-kolen worden geproduceerd. Deze gecarboniseerde menselijke uitwerpselen worden nu al gebruikt in de landbouw in Tanzania.

Bij ons zou het composttoilet uitkomst kunnen bieden met als resultaat een droge, naar bosgrond geurende compost!

Het kunstwerk kan de nieuwsgierige kijker dus aanzetten tot nadenken.

Is dergelijke installatie-kunst nog actueel?

Hier is het antwoord vlug gevonden. De installatie is een volwaardige kunstvorm die, voortkomend uit de conceptuele kunst, kan gezien worden als een tijdelijk environment.

Sylvère Declerck werkte hier volgens dit principe van een ruimtelijke assemblage waar hedendaagse installatie-kunstenaars nog steeds mee bezig zijn.

In het S.M.A.K. in Gent brengt men een hommage aan Jan Hoet (1936-2014) waarbij men een tentoonstelling van hem uit 1980 opnieuw samenstelt. Deze tentoonstelling bestaat vooral uit conceptuele kunst zoals de toenmaals controversiële “Wirtschaftswerte” van Joseph Beuys. De installatie-kunst wordt dus gewaardeerd en opgewaardeerd anno 2014.

Willy Dezutter, ereconservator Stedelijke Musea Brugge.

Zuienkerke, 7 oktober 2014

De kleren maken de man: de chef van de verlichting dwaalt als een clochard door Brugge

Tussen twee regenbuien door wandelde Willem met zijn vriend Sylvère Declerck op de Brugse Vesten op zoek naar een geschikte plaats voor zijn vogelproject “Sylver Birds”. Sylvère is niet alleen de ereburgemeester van Blankenberge maar bleef ook steeds actief als kunstenaar. Daarover schreef hij trouwens een onthullend boek onder de titel “Een kunstenaar in de politiek” (2006), een zedenschets over het politiek bedrijf in zijn gemeente en de daarbij ondervonden tegenstand van partijgenoten en een sluwe liberale coalitiegenoot. De Brugse journalist Hedwig Dacquin had dit boek eerst van voor naar achter en onmiddellijk daarna van achter naar voor in één ruk uitgelezen om prompt de Zweedse Academie attent te maken op een mogelijke Nobelprijswinnaar. Zeggen we dat er met ingang van heden weer twee kandidaten zijn. Twee Nederlandstalige Belgen en geen onbekende Mexicaan of een godvergeten Roemeen. Maurice Maeterlinck, de enige Belg die tot op heden de Nobelprijs voor Literatuur verwierf in 1911, was weliswaar geboren in Gent maar schreef in het Frans ! In 1932 kreeg Maurice ook de titel van “graaf” zo’n beetje als die andere Maurice die deze titel kreeg omdat zijn broer hem reeds had: Maurice en Leopold Lippens. De ene, grote baas van wijlen Fortis, en de andere, burgemeester van Knokke-Heist waar men op een zomerdag de meeste parvenu’s van het land tegenkomt. De jongste tien jaar is graaf Sylvère weer zeer actief op de kunstscène en een mooie synthese over zijn schilderstalent treft men aan in de monografie die verscheen in 2009 van de hand van ereconservator Willy Dezutter. Als plastisch kunstenaar verbreedde hij zijn denkbeelden door een aantal reliëfs te ontwerpen die nu nog altijd een aantal nissen sieren in de Molenmeers te Brugge, waar hij woont. In het kader van Brugge Culturele Hoofdstad van Europa werden die metaalwerken in 2002 officieel ingehuldigd door burgemeester Patrick Moenaert in aanwezigheid van intendant Hugo De Greef en de commentaar bij de werken werd verstrekt door conservator Willy Dezutter, die bekend staat om zijn welsprekendheid. De kunstenaar trakteerde nadien op Brugs tarwebier in de stemmige museumherberg “De Zwarte Kat”. Toen was dat nog een bloeiende herberg met de mascotte Aristide, de meest gestreelde poes van Brugge. Wel viel het iedereen op dat de conservator niet in zijn gewone doen was. Hij had zich gehaast van de Dyver naar de Molenmeers voor de rondleiding langs de kunstwerken maar was wat aangeslagen door het plotse overlijden van zijn collega Patricia Vansummeren, de conservator van het toenmalige Volkskundemuseum uit Antwerpen. Zij was slechts 43 jaar en had zelfmoord gepleegd. Zij bezweek onder de werklast en vooral het pestgedrag van haar bazen. Dat laatste werd onomstotelijk vastgesteld. De conservator kwam van een vergadering bij de museumdirectie waar dit overlijden ter sprake kwam en luchthartig werd weggelachen door M.S. en W.R. , een duo dat nooit heeft uitgeblonken in mededogen. Toen de eerste vertrok uit het Museum Boymans van Beuningen in Rotterdam heeft men de vlag uitgestoken en over de tweede werd verteld “dat hij omhoog gevallen was bij gebrek aan zwaartekracht”. Hij kwam uit het kabinet van de zwaar overroepen Antwerpse Schepen van Cultuur Eric Antonis, waar hij volgens eigen zeggen kabinetschef was geweest, maar in de officiële stukken staat museumsecretaris. Een bevoegde ambtenaar op het Brugse Stadhuis zei altijd lachend “We zijn nog altijd op zoek naar zijn universitair diploma”. Intussen is W.R. weer vertrokken naar Antwerpen omdat hij Manfred wantrouwde bij de kunstaankopen. M.S. is er in geslaagd om in zijn eentje de musea van Brugge op alle vlakken kapot te maken maar in plaats van zijn tijdelijk mandaat niet te verlengen heeft men hem beloond met een vaste benoeming ! Nu het te laat is, begint men wat puin te ruimen. Het heeft nare gevolgen voor hem gehad: hij is beginnen beven en stotteren.

Het woord vogelproject kan aanleiding geven tot misverstanden vandaar een woordje uitleg.

Sylvère zat al een heel tijdje te broeden (zoals vogels dat ook doen) op een groots kunstproject, een project van zo’n omvang en originaliteit dat geheimhouding aangewezen leek. Hij ontwierp een prototype van een vogel die in feite duizendvoudig zou moeten neerstrijken ergens te velde of op een plein. De eerste twaalf exemplaren waren nu af en een voorstelling aan de pers drong zich op. Zo belandden beiden op de Vesten van Brugge, een mooie groene gordel op de stadswallen. De kennersblik ontwaarde hier en daar een zitbank die verkeerd georiënteerd stond en te veel hoge bomen die het zicht op de Gentpoort ontnamen, maar anderzijds ook prachtige plekjes waar die presentatie zou kunnen plaatsvinden. Zelfs de Conzettbrug (geschenk aan de Brugse bevolking 2002) droeg hun goedkeuring weg. Goed geluimd vervolgden zij hun wandelweg (herberg “Het Visioen” was nog niet open) en zo belandden ze in een tearoom in de Katelijnestraat. Voor koffie, ijs en chocolade: Brugge zij geprezen. Als publieke figuren worden ze op straat algemeen gegroet, ja men springt zelfs van de fiets met de vraag “Geen nieuws in de wereld van kunst en cultuur ?” (Dat betekent in feite: “Is er ergens ruzie in de musea ?”) Men weet dat Willem doorgaans goed geïnformeerd is en men zou zelfs een been breken om te kunnen vernemen welke schurkenstreken er nu weer gebeurd zijn. Maar die eer valt niet alleen hem te beurt. Plots moesten de heren op straat halt houden voor twee dames die het op Sylvère gemunt hebben. De ene haalt uit haar tas het pas aangekochte boek “Een kunstenaar in de politiek”, aangeschaft bij boekhandel De Meester. Ze waren immers reeds op de Dijver aanbeland. Het waren twee zusters (de andere ging ook nog een exemplaar van het boek aanschaffen !) en ze praatten honderduit terwijl Sylvère braaf veinsde mee te zijn met het verhaal. Na het afscheid viel hem te binnen dat het de dochters waren van de kunstschilder Leo Van Paeme, wiens atelier in de Zomerstraat hij nog had bezocht.

Zijn burgemeestersportret in olieverf op het stadhuis van Blankenberge is trouwens van de hand van Leo Van Paemel. Niet alleen werden ze aangesproken (of keken naar de andere kant of doken een portaal binnen) maar het kon ook in omgekeerde richting: het zelf uitbundig groeten van een passant die men dikwijls in geen jaren meer had gezien. Zo staan ze in de Steenstraat plots oog in oog met een heer van stand: Paulus L., burgerlijk ingenieur en oud-hoofd van het energiebedrijf EBES (later Electrabel) in de jaren tachtig van de vorige eeuw. Toen het Sint-Annakwartier en meer speciaal de Jeruzalemkerk voor een zacht prijsje moesten verlicht worden werd dat dank zij P.L. gesponsord door EBES, toen de grote leverancier van elektriciteit. Er waren zelfs avondwandelingen ingericht door de inmiddels stilletjes ter ziele gegane Kulturele Kring Sint-Anna. Hun laatst verschenen nummer van het tijdschrift “’t Schrijverke” verscheen zonder de mededeling dat het een laatste nummer betrof en men liet de leden aan hun lot over. Exit de laatste stedelijke Heemkundige Kring. Ook Sylvère was in z’n nopjes met deze ontmoeting want hij kon ter geruststelling mededelen dat hij goed zijn broer gekend had, namelijk deken Jozef L. uit Blankenberge. Zijn broer was pastoor van Sint-Rochus in Blankenberge en de eerste deken van de dekenij. Wereldlijk en kerkelijk bestuur hadden natuurlijk wel eens iets te bespreken. Nu was Paulus al altijd goed vertrouwd met de geestelijkheid want de onderpastoor van Sint-Anna was zijn neef Jan Verfaillie, tevens de stuwende kracht van het Kantcentrum waar Willem lid was van de algemene vergadering en examinator kunstgeschiedenis voor de “monitricecursus”, samen met kantlerares Martine Bruggeman die het soms lange wachten aangenaam maakte door haar verleidelijke uiterlijk als knappe blondine !

Jan Verfaillie rookte pijp, liep wat slordig gekleed en had als bijnaam “de kinnebak”. Véronique De S., toen spilfiguur in het Kantcentrum, maar later werkzaam in de Dienst Musea was ook zijn nichtje.

Toch wel een typisch Vlaams verhaal over bevoordelen van neven en nichten en het wijdvertakte netwerk van de geestelijkheid. Met Jan Verfaillie (1923-1990) kon Willem goed opschieten en hij zei eens over hem: “Ik begrijp dat er mensen zijn die een beetje minder christelijk zijn”. Dit wees op tolerantie ten opzichte van niet-katholieken.

Het was de tijd dat het heel langzaam begon door te dringen dat niet iedere Vlaming ipso facto een stamboomkatholiek hoefde te zijn. Het zelfstandig nadenken werd nog wel als gevaarlijk beschouwd maar wanneer het pas laat ontdekt werd bleef broodroof uiteindelijk toch achterwege. Zolang “paster” Verfaillie rondzwierf op Sint-Anna en daar bergen verzette was hij gezond en gelukkig. Maar hij nam te veel initiatief en werd te populair. Toen besloot de bisschop in al zijn wijsheid om hem pastoor te benoemen in Sint-Andries. Weg van het volkse Sint-Anna naar het burgerlijke Sint-Andries. Het was hem aan te zien, hij liep plotseling rond in een mooi grijs pak (want hij bleef naar zijn geliefd Sint-Anna afzakken) en… weinige jaren later was hij dood. Het is duidelijk dat Paulus L. al die goede werken uitvoerde op aandringen van Jan Verfaillie. Vriend L. is inmiddels de 80 jaar gepasseerd en sinds het overlijden van zijn vrouw woont hij alleen. Het viel op hoe helder hij redeneerde en hoe intact zijn geheugen was. Geen zweem van dementie viel er te bespeuren zodat hij in het volle besef moet leven met alles dat er rondom hem gebeurt. Wel schijnt zijn dochter in Brugge te wonen, zo wist hij toch zelf te vertellen. Toch durven wij dit laatste sterk te betwijfelen. Hoewel geen van ons beiden het durfde om een opmerking te maken hadden we zintuiglijk reeds vastgesteld dat er wat aan Paulus scheelde. Een bijzonder indringende urinegeur en een broek die stijf stond van het vet deden het ergste vermoeden. Hij moet dringend in bad maar zal dat waarschijnlijk niet meer overleven. Op zijn gezicht was er ernstige korstvorming en aan zijn kin kon men zien wat hij de laatste dagen had gegeten. In ieder geval een gerecht met een gele kleur. De boord van zijn oorspronkelijk witte hemd was onherkenbaar zwart en vertoonde ezelsoren met bruine randen. In feite was hij van onder tot boven ten gevolge van een haperende waterleiding bevuild geraakt. Zijn “zuil” moet er dringend werk van maken om hem te verzorgen want anders zal hem dat nog noodlottig worden. De pluimen maken de vogel. Verdere onderzoeksjournalistiek heeft uitgewezen dat zijn dochter daadwerkelijk onderwijzeres is in Brugge en dat hij zelfs nog een zoon heeft die dokter is in het Sint-Lucasziekenhuis van Brugge. Met deze laatste is hij wel niet meer on speaking terms. Onze informant wist ook nog te vertellen dat hij twee huizen bezit in Blankenberge. Dus toch het verhaal van de vrek, een zuinig persoon met mogelijk veel geld ? “De vrek of gierigaard is immer bezorgd om zijn bezittingen en verdenkt iedereen ervan een dief te zijn, zelfs zijn eigen kinderen” (Molière). Het afscheid verliep hartelijk, maar wel zonder een “tot weerziens”.

Een wandeling met een mix van natuur en vergane cultuur. De voormalige baas van de verlichting dwaalt nu in de duisternis op zoek naar de vergane glorie van de sunlight-zeep als Paulus de lantaarnaansteker. Ook de bruine zeep had een ijzersterke reputatie maar wordt in Brugge steevast groene zeep genoemd. Koffiegruis en wit zand waren dan weer goed om de vloer te schuren, de blauwe schorren, maar zo’n harde aanpak wensen wij voor Pol niet voor te schrijven. Jammer dat hij niet meer dusdanig werkzaam is, zodat hij voor ons geen feeërieke verlichting bij nacht voor de Sylver Birds kan verzorgen.

Willem van Roodebeke

De Sylver Birds van kunstenaar Sylvère Declerck

De Sylver Birds zijn de universele ambassadeurs van de gelijkwaardigheid onder de mensen. Het uitdiepen van gedachten is kunst wanneer het gekoppeld wordt aan het schone. De Brugse kunstenaar Sylvère Declerck bergt alle ismen op in het verleden en kiest voor het hedendaagse en het schone. Ook zonder de boodschap te kennen, kan men van deze kunst genieten. Zoals de kunstfilosoof prof. dr. Willem Elias (VUB) het zo mooi formuleerde: “Je kunt van kunst genieten zonder er iets van te begrijpen, net zoals je ook geen natuurkunde hoeft te kennen om de natuur mooi te vinden”. Sylvère Declerck weet vormgeving en inhoud te verbinden tot sierlijke kunst. Daarbij liet hij zich inspireren door de wilde ganzen, in het bijzonder door de Canadese ganzen in de Uitkerkse polder. Slechts weinig vogels spreken zo tot de verbeelding als wilde ganzen. De volkse benaming “vriesganzen” duidt er reeds op dat we ze in onze streken vooral in de winter waarnemen. Het volksgeloof wil dat wanneer ze in de herfst massaal het luchtruim opfleuren met hun gekende V-formaties, dit een voorbode is van een strenge winter. Hun jaarlijkse terugkeer in de polders rond Damme heeft te maken met het ontvluchten van de barre weersomstandigheden rond de poolcirkel, waar hun broedgebieden zich bevinden. Tijdens hun jaarlijkse trektochten leggen ze duizenden kilometers af. En toch vinden ze op het einde van de reis feilloos hun pleisterplaats in onze contreien of het vorig jaar gebruikte nest in de verre toendra terug. Als fervente vegetariërs “snakken” zij het gras, zoals de Nederlandse dichteres Anne Kempe (Middelburg, Ned.) hun grazen omschrijft. In onze Oostkustpolders komen vooral duizenden kolganzen en de kleine rietgans (die groter is dan de kolgans !) voor. De Sylver Birds (genoemd naar hun ontwerper Sylvère en bijgevolg niet naar silver/zilveren vogels; het zijn de geesteskinderen van de kunstenaar) sluiten aan bij deze bekende overwinteraars maar vormen een eigen creatie, een eigen uniek concept.

De ontwikkeling van deze vlucht begon in de tuin van het Guido Gezellemuseum in Brugge, waar de twaalf prototypes de plaats trouw, zo eigen aan broedvogels, alle eer aan deden.

Een ongestoorde habitat in harmonie met de omgeving.

De Sylver Bird: metafoor en uitstraling

Het mega-kunstproject van de Sylver Birds nam zijn vliegende start, dank zij de medewerking van de Stad Brugge, op de Brugse Vesten, de mooie groene omwalling. De eerste honderd vogels streken neer op de Kazernevest en werden daarna, processiegewijs, overgebracht naar het Koning Albertpark vlak bij het concertgebouw. Die vreedzame stoet van neerstrijken en opstijgen kon men volgen op Focus-tv. De utopie werd werkelijkheid: events not seen on a TV-screen do not exist ! De optocht had iets van een happening en tevens werden alle mogelijkheden goed uitgetest: de zwerm vogels markeerde het landschap en iedereen sprong van de fiets (in New York is dat onmogelijk) om het schouwspel van dichtbij aan een onderzoek te onderwerpen. Kunst die nieuwsgierig maakt, kunst die de wereld tracht te veranderen met zijn boodschap voor meer verdraagzaamheid. De hype was gecreëerd; iedereen kwam aanzetten met suggesties voor andere locaties, alsof de kunstenaar dat zelf niet had voorzien in zijn langetermijnvisie ! De honderd vogels zouden zich immers vermenigvuldigen naar vijfhonderd met een opbouw naar duizend. Wel werd een rustpauze ingelast om de eerste honderd harde werkers een veilig onderkomen te brengen bij adoptie-ouders. Zij komen niet meer in aanmerking om hun tocht verder te zetten.

Het mega-kunstproject komt nu in een volgende fase. Met de medewerking van de NMBS (Belgische Spoorwegen) moet het mogelijk zijn om langs het spoorwegtraject Brugge-Brussel, heen en terug, de reizigers te laten meegenieten van de opstelling, langs weerszijden in het veld, van telkens een kolonie van vijfhonderd Sylver Birds. Het is een koud kunstje om duizend vogels met fotoshopping virtueel een baan om de aarde te laten maken (ook dat is conceptuele computerkunst !), maar het is zoveel interessanter voor alle betrokkenen om ze echt te zien staan en er dan pas over te lezen. Het kunstproject leent zich trouwens uitstekend tot het verspreid opstellen, omwille van de flexibele presentatiemogelijkheden van deze artistieke vogels. Het grootste effect zal men echter wel verkrijgen door de grootschalige aanpak: duizend vogels in scheervlucht die de toeschouwer verrassen en een shockeffect teweeg brengen. Het kunstwerk spreekt voor zichzelf.

Sylvère Declerck is sinds jaar en dag bekend als kunstschilder maar is evenzeer bekend als gewezen burgemeester van Blankenberge. Zijn artistieke kwaliteiten staan daar compleet los van en een volledig overzicht van zijn kunstenaarsloopbaan treft men aan in de aan hem gewijde kunstmonografie (1998) geschreven door Johan Debruyne, Jaak Fontier en Elie Balduck en de nieuwe publicatie die Willy Dezutter schreef in 2009. Zelf ging hij wel op zoek naar de relatie kunst en politiek. In 2006 verscheen immers zijn ophefmakend boek “Een kunstenaar in de politiek”, een psychologisch portret van de lokale politiek. Naast de schilderkunst, van expressionisme naar constructivisme, maakte hij een opgemerkte passage in 2002 (Brugge Culturele Hoofdstad van Europa) met zijn “Vensterwerken” in de Molenmeers. De vogelsculpturen vormen daarvan de logische uitloper. Was het eerste een integratie met de architectuur dan gaat het nu over integratie in het natuurlandschap, zowel in de binnenstad als de weidse vlakte. De Amerikaanse beeldend kunstenaar Christo (°1935), van Bulgaarse afkomst maar werkend vanuit de Verenigde Staten, verwierf samen met zijn vrouw Jeanne-Claude (1935-2009) bekendheid met zijn landschapskunstwerken en met het inpakken van bekende gebouwen. De financiering gebeurde door de verkoop van tekeningen, voorontwerpen en foto’s van de gerealiseerde kunstwerken. Onlangs was het echtpaar in Knokke-Heist om die afgeleide producten aan de man en de vrouw te brengen. Geen profeet is in eigen land geëerd.

Brugge liet ons in 2005 en 2006 verbazen door Spencer Tunick (° 1967), eveneens een Amerikaans beeldend kunstenaar en fotograaf, die vooral bekendheid verwierf met zijn installaties met grote aantallen naakte mensen. Volgens kenners is dat tentoongestelde werkelijkheid maar geen kunst. Men kan dat vergelijken met het schikken van bloemen in een vaas.

Sylvère Declerck heeft vooral oog voor de blijvende kwaliteit; de schoonheid primeert en is geen afvalproduct. Hij bewijst dat de Belgen goede kunstenaars zijn. Hij is daarenboven een menslievend kunstenaar die met dit project gaat voor de slogan: vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit. Met het propageren van meer gelijkheid en gelijkberechtiging in de wereld bereikt hij het kosmopolitische niveau dat hem in staat moet stellen om verder te vliegen dan de landsgrenzen. Het zou van euvele moed getuigen om hier al te veel suggesties te doen maar een vriendschapsverdrag met de Canadese ganzen behoort tot de mogelijkheden.

Ook zijn Sylver Birds krijgen een gelijke behandeling. Zijn concept heeft oog voor mens en dier en ecologie. Eindelijk nog eens een totaalproject met diepgang.

Willy Dezutter, ere-conservator Stedelijke Musea Brugge

Les Sylver Birds devinrent littéralement les “Oiseaux de Sylvère” mais comme création artistique unique: seuls de leur espèce et aussi uniques en leur image totale. Ce ‘projet d’oiseaux artistiques” était prêt à quitter le nid.

Willy Dezutter, conservateur honoraire aux Musées Communaux de Bruges

Die Sylver Birds wurden buchstäblich die “Vögel von Sylvère” als einzigartige künstlerische Kreation: einzigartig als Art sowie als Gesamtbild. Dieses “Vogelkunstprojekt” konnte das Nest verlassen.

The Sylver Bird literally became “Sylvère’s birds”, but this as a unique artistic creation: unique in its kind an equally unique in overview. This “Birdart-project” could leave the nest.

Kunstenaar Sylvère Declerck, atelier: Molenmeers 66, B-8000 Brugge.