De Vlaamse wetgeving staat het begraven van stoffelijke resten in de open ruimte niet toe maar sinds 2016 zijn er wel mogelijkheden om crematie-as uit te strooien of te begraven in biologisch afbreekbare urnen op officiële natuurbegraafplaatsen.

Sinds dit mogelijk werd werden er natuurbegraafplaatsen aangelegd in Vlaams-Brabant,  Limburg, Brussel en Antwerpen. In september 2024 werd ook in Brugge, als eerste in West-Vlaanderen, een natuurbegraafplaats in gebruik genomen. De natuurbegraafplaats is aangelegd op een stuk duinengras van 3,4 hectare groot op het gebied van de Blauwe Toren waar al een klassieke begraafplaats ligt en waar zich ook het crematorium bevindt (Zeelaan 2, B-8380 Brugge).

Het is een milieuvriendelijk alternatief voor traditionele begraafplaatsen. Lichamen, urnen en as kunnen er opgaan in de natuur, zonder grafstenen of andere gedenktekens. Het is een niet-traditionele laatste rustplaats in harmonie met de natuur. Nabestaanden kunnen de naam van hun dierbare aan een boomstam bevestigen in plaats van deze te laten graveren in een grafsteen. Kisten en urnen moeten van biologisch afbreekbare materialen zijn gemaakt. Een concessie duurt 25 jaar. Dat is de tijd dat een lichaam nodig heeft om volledig op te gaan in de natuur. Overigens wordt men onsterfelijk want men wordt geur van bloemen. Dat is althans onze persoonlijke bedenking. Het is wel niet mogelijk om vooraf een plek te reserveren. 

Mogelijkheden en voordelen

In de natuur begraven kan op drie manieren. Ten eerste kun je de as uitstrooien. Ten tweede is het mogelijk om de as te begraven in een biologisch afbreekbare urne. Daarvoor moet wel een attest voorgelegd worden. De derde mogelijkheid is een begrafenis op een onbehandelde houten plank en in een lijkwade van natuurlijk materiaal, zoals jute. Deze vorm van begraven biedt verschillende voordelen. Eerst en vooral is het milieuvriendelijk en draagt het bij aan de verbetering en ontwikkeling van bestaande en nieuwe natuur. Daarnaast kun je als nabestaande de uitvaart, het afscheid en de verwerking invullen op een persoonlijke manier. Er is ook veel afstand tussen de verschillende graven. Tenslotte is een natuurbegrafenis goedkoper dan een traditionele teraardebestelling. Er zijn immers geen kosten voor een grafzerk, terugkerend onderhoud en de verlenging van de grafrechten (1).

Beschouwing

De hierboven geschetste begravingswijze past zeer goed binnen een evenwichtige gemoedsgesteltenis en een voorliefde voor een troostrijke omgeving. De religieuze en levensbeschouwelijke aspecten laten we hier zoveel mogelijk buiten beschouwing. Godsdienst is immers een privé zaak. Het hedendaagse culturele atheïsme is evenwaardig aan het Westerse en Oosterse christelijke theïsme, de joodse godsdienst, de islam en de Indische wereldvisie (hindoeïsme, boeddhisme). Er is dus op z’n minst altijd meer dan één god. Degenen die roepen dat er maar één god bestaat zijn gevaarlijke lieden want zij bestrijden de god van iemand anders.  

De barokke katholieke begrafenisdiensten eerste en tweede klasse behoren tot het verleden. Sociale segregatie was inherent aan de begrafeniscultuur omdat het uiterlijk vertoon de bovenhand voerde. Verschuivende machtspatronen leidden naar versobering. In België is crematie mogelijk sinds de wet van 21 maart 1932. Geen enkel buitenlands staatshoofd kan dat nog ongedaan maken ook al is hij de paus van Rome. De eerste crematie in het crematorium van Ukkel vond plaats op 21 juni 1933.

De crematiegedachte werd vanaf 1882 in ons land sterk gepropageerd door de vrijzinnigen maar stuitte op hevige tegenstand van de rooms-katholieke Kerk. Crematie stond de opstanding van het lichaam in de weg. In 1963, tijdens het Tweede Vaticaans Concilie werd dit bezwaar ingetrokken. Sindsdien verbiedt de Kerk crematie niet meer. In Vlaanderen bestaan er nu 12 crematoria verspreid over alle provincies. Na een overlijden kiezen nu meer dan 70 % van de nabestaanden voor een crematie. Alles hangt samen met maatschappelijke ontwikkelingen. De begrafenisgebruiken bleven niet langer onveranderlijk.

Willy Dezutter

1 www.brugge.be/burgerzaken en Agentschap Natuur& Bos op natuurenbos.be/activiteiten/natuurbegraafplek

U kunt uit dit artikel citeren mits bronvermelding met de volgende referentie: Willy Dezutter, Een natuurbegraafplaats in Brugge (2024), op willydezutter.be [online] geraadpleegd op … [datum].