In de zomer van 1821 kwam David Myrton Cunynghame, kolonel de “Sa Majesté Britannique”, met zijn gezin en personeel naar Brugge om er te rentenieren. Hij werd er in de bevolkingsregisters ingeschreven op 2 oktober 1821.

Door het onderzoek van Lori van Biervliet weten we dat de Engelsen Brugge bijzonder aantrekkelijk vonden als verblijfplaats (1). Het goedkope leven sprak hen aan en er was onder meer een Engels garnizoen, aangepast onderwijs en een aparte begraafplaats voor Engelsen op de centrale begraafplaats van Brugge te Assebroek. Zelfs dat geuzenkerkhof kon een mooi vooruitzicht bieden. Volgens een document uit 1843 waren dit toen enkel anglicanen. Gedurende de vijf jaar van 1842-1846 werden er 7237 begrafenissen uitgevoerd, waaronder 7196 van katholieken en 41 van anglicanen (2). 

David Cunynghame (3) werd op 14 augustus 1769 geboren in Edinburgh (Schotland). Op 17 januari 1828 volgde hij als oudste zoon zijn vader Sir William, parlementslid, op als vijfde baronet van Milncraig (in het graafschap Ayrshire, aan de Schotse westkust) (4).  Hij woonde toen al in Brugge.

Zijn keuze voor een militaire loopbaan –  hij werd in 1797 bevorderd tot kolonel – bracht hem al eerder op Belgische bodem en wel op 19 mei 1798 bij het bombardement van Oostende door Britse schepen. De Engelse troepen ontscheepten toen op het strand. Sinds 1793 was Oostende bezet door de Fransen. De Engelsen kregen op 19 mei 1798 wel voet aan wal, maar werden teruggedreven door de troepen van  de Franse commandant Arnould Muscar (1757-1837) (5). In die periode, van 1 mei 1797 tot 29 juli 1798, was Auguste Wieland (° Bazel – Zwitserland, 1757-1833) burgemeester van Oostende. Hij riep een half uur na het bombardement de gemeenteraad samen en bleef verder vergaderen onder een onafgebroken bommenregen (6). Zijn tweede dochter Louise-Pauline Wieland (7) zal huwen met Constantin Rodenbach (1791-1846) die in 1821, het jaar van hun huwelijk, achtbare meester was van de Brugse loge “La Réunion des Amis du Nord” (8) waar David Cunynghame zal worden ingewijd. Het kan verkeren. 

Familiale toestand

De familie Cunynghame bezit de adellijke titel “Baronet of Nova Scotia” vanaf 3 februari 1702 toen voorvader David Cunynghame (1657-1708) werd geadeld. David Myrton (9) Cunynghame (1769-1854) huwde een eerste maal in 1801, met Maria, de dochter van Edward, Lord Thurlow (10), Lord-Chancellor of England (11). Zijn vrouw Maria zou overlijden op 21 februari 1816. Uit dit huwelijk werden de volgende kinderen geboren:

– Edward- Thurlow, geboren 23 september 1802, overleden in 1825;

– David-Thurlow, geboren 16 september 1803, gehuwd 15 juli 1833, met Annie, de derde dochter van de Hon. Generaal Robert Meade.

– Robert-S-Thurlow, geboren 29 maart 1807, overleden juli 1828 in Brugge; hij was net als zijn vader lid van de loge “La Réunion des Amis du Nord” in Brugge;

– Francis- Thurlow, geboren 11 augustus 1808;

– Arthur-Thurlow, geboren 3 augustus 1812;

– Mary-Frances- Thurlow, gehuwd met de Hon. Augustus Ellis, tweede zoon van Lord Seaford (geboortedatum en anderszins niet vermeld);

– Caroline-Anne-Thurlow, overleden in 1830.

Sir David huwde een tweede maal in 1817 met Gertrude-Henriette Kimpton (geboren 20 juni 1798), dochter van William Kimpton, Esq. of Ampthill (Bedfordshire) . Uit dit huwelijk werden de volgende kinderen geboren: 

– Henry-Sidney-Myrton, geboren 6 augustus 1819;

– William-Augustus-Charles-Myrton, geboren 6 januari 1824;

– Augustus-Myrton, geboren 8 januari 1829;

– Julia -Myrton, geboren 28 januari 1821, huwde 4 januari 1844 met Frederick-William, tweede zoon van R.-C. Kirby, Esq. of Blandford-square, London (12). 

Hoewel Julia eerder geboren werd dan haar broers wordt ze toch als laatste vermeld, aangezien ze als vrouw ook als laatste in aanmerking kwam om de adellijke titel over te dragen. Er was dus over nagedacht. Zijn oudste nog in leven zijnde zoon David-Thurlow (1803-1869) zal effectief de zesde baronet worden en zijn vader, bij diens overlijden in 1854, opvolgen. Er bleef in de opsomming van John Burke ook nog een zoon onvermeld. Op 20 januari 1826 werd in Brugge Alfred-Foveaux- Myrton Cunynghame, geboren als zoon van David Myrton Cunynghame, kolonel in Engelschen dienst, en syne huysvrouwe Gertrudis Henrica Kimpton (13). Dat kind zal op de leeftijd van twee jaar overlijden op 4 mei 1828 (14) (cf. infra samenstelling gezin met nog aanvullingen).

Gevestigd in Brugge

In 1821 kocht David M. Cunynghame een ruim huis met grote tuin in wat toen nog de Gentpoortstraat was, met Oostenrijks huisnummer B14/58 (toen de nrs.14 en 15). Vandaag gaat het om de Nieuwe Gentweg huisnummers 87-91. De grote tuin op de hoek van de Nieuwe Gentweg en de Stalijzerstraat is vandaag een appartementsgebouw (nr. 91) en de pastorie van de H. Magdalenakerk (Stalijzerstraat 19). Het eigenlijke woonhuis (nrs. 87-89) van de Cunynghames betrof het voormalig abdissenhuis van de Sint-Trudoabdij, dat dateert van ca. 1620 (15). Voordien woonde in dit huis Louis-Constantin Jacopssen (geb. Brugge 1797-Parijs 1877), pionier van de fotografie, waarover Guillaume Michiels al uitvoerig schreef (16). Zijn zoon André-Louis Jacopssen (1793-1864) was lid van de Brugse loge “La Réunion des Amis du Nord” (17).

Op 19 augustus 1825 werd David Cunynghame ook eigenaar van wat we nu kennen als “De Botanieken Hof” of Koningin Astridpark. Dit was de tuin van het voormalige Minderbroedersklooster (Orde van de Minderbroeders) en was toen opgesplitst in 5 percelen, goed voor een oppervlakte van bijna 4 hectare (38.664 m²) (18). Per 1 september 1796 werden door de Franse bezetter alle religieuze gemeenschappen bij wet ontbonden. Veel kloostergebouwen werden gesloopt en voor particulieren werd het daardoor mogelijk om tuinen (het zgn. “zwart goed”) aan te kopen (19). Als resident verkreeg hij op die manier veel aanzien en trachtte hij zich te integreren in het Brugs maatschappelijk leven. Zo werd hij op 29 oktober 1826 aangenomen als lid van de “Société Littéraire” waar hij echter al op 14 november 1827 schriftelijk ontslag nam (20). In 1827 werd hij lid van de Sint-Jorisgilde (21).

Datzelfde jaar werd ook Peter Barnes (geb. Londen 30 mei 1793), marineofficier bij de Royal Navy, lid van de Sint-Jorisgilde (22). Barnes was in 1818 geaffilieerd bij de loge “La Réunion des Amis du Nord” en tekende nog in 1829 als secretaris het meesterdiploma van de bekende ondernemer William Chantrell (1801-1857) (23). David Cunynghame, verkeerde dus in goed Engels gezelschap. Bij aankomst in Brugge was hij nog geen vrijmetselaar. Peter Barnes, die ook Brits consul was, heeft hem mogelijks voorgedragen. In juli 1826 werd hij in de eerste symbolische graad ingewijd bij “La Réunion des Amis du Nord”. Volgens de “Comptes courans” betaalde hij daarvoor 75 frank. In oktober 1826 betaalde hij zowel voor de 2^de als 3^de graad en hij betaalde 6 frank voor het meesterdiploma. Het lidgeld, dat per semester betaald werd, bedroeg 12,70 frank.  

En men deed niet tevergeefs beroep op hem. Op het zomersolstitium (“solstice d’été”) van 16 juli 1826 leverde hij de piano (24). Tijdens zo’n feestelijke zitting was er altijd een maçonniek banket en de “Harmoniekolom” zorgde dan voor muziek en het voordragen van liederen. Broeder Cunynghame tafelde die avond nog met broeder C. Rodenbach die eind 1825 voor de tweede maal achtbare meester was geworden (wegens het plotse vertrek van achtbare meester Louis Debeaune) en op 16 juli de vergadering voorzat. In totaal waren er 31 participanten.  Zijn zoon Robert Cunynghame (1807-1829) werd in het tweede semester van 1827 ingewijd. Hij had toen nog niet de vereiste leeftijd van 21 jaar maar als lowton (25) kon hij statutair desnoods al op 18 jaar worden ingewijd. Dat was hier niet van toepassing want hij vestigde zich (volgens de bevolkingsboeken) pas op 24 juli 1827 in Brugge bij zijn vader in de Gentpoortstraat op de leeftijd van 20 jaar. Hij kwam uit Londen en was een kind uit het eerste huwelijk David M. Cunynghame-Maria Thurlow. Zij was op 21 februari 1816 overleden te Mahon op het eiland Menorca (26). Robert overleed op de leeftijd van 22 jaar in Brugge op 13 april 1829 (27).

Als gezagsgetrouwe Brit (hij ging altijd prat op de titel “Colonel de Sa Majésté Brittanique”) ervaarde David M. Cunynghame de Belgische revolutie van 1830 als een echte opstand. Op 29 augustus 1830 kwam de Regentieraad van Brugge in spoedvergadering bijeen om zich over de ordehandhaving in de stad te beraden. Beslist werd om de Portugese bannelingen die in Brugge verbleven in de burgerwacht in te schakelen. Toen men eraan dacht om ook de Engelse militairen in de burgerwacht in te schakelen, tekende kolonel David Cunynghame hevig protest aan met het argument dat zij nog altijd Britse onderdanen waren (28). Maar er valt toch een nuance te bespeuren: natuurlijk koos men niet de zijde van de revolutionairen maar in geval van nood wilde men wel mee doen aan de ordehandhaving. Engelse personen en bezittingen beschermen kon altijd nog onder de hoge bescherming van “Sa Majesté” !

De loge “La Réunion des Amis du Nord” kan men in die dagen bestempelen als anti-orangistisch doordat één van de grote lokale exponenten van die revolutie reeds in het voorjaar van 1827 zijn werkplaats verlaten had. Hij had de loge gedekt (“couvrir la loge”) om de handen vrij te hebben. We hebben het hier over de anti-orangist Constantin Rodenbach die er in augustus-september 1830 in geslaagd was de revolte te manipuleren door de burgerwacht van Brugge om te vormen tot een quasi-revolutionaire instelling (29). Het vertrek van de Nederlandse militairen op 27 september 1830, het vertrek van de Nederlandse ambtenaren uit vrees voor represailles en de verscherpte tegenstellingen tussen patriotten en orangisten hadden de loge verlamd. Maçonnieke beslommeringen verdwenen in deze revolutietijd op de achtergrond en het voortbestaan van de loge werd bedreigd. In 1831 hadden slechts tien leden hun lidgeld betaald onder wie David M. Cunynghame en William Chantrell. Charles Doudan sr. besliste als penningmeester en eigenaar van het gebouw, om in februari 1832 in vereffening te gaan nadat er op zijn ultieme oproep van 15 januari 1832 geen reactie was gekomen. Op 1 maart 1832 sloot hij de boekhouding definitief af. De meest orangistische loge in West-Vlaanderen was “Les Trois Niveaux”in Oostende (30).

Op 28 juli 1837 zal David Myrton Cunynghame naar Duitsland verhuizen samen met zijn echtgenote, zijn schoonzus, zijn kinderen en enkele leden van het dienstpersoneel. Daartoe was het nodig om zich te ontdoen van zijn schitterende tuin. Dit terrein werd op 25 april 1837 verkocht aan het echtpaar Edouard Mamet en Marie Vanheerswynghels (31) die het kort daarop op 14 december 1837 al doorverkochten aan de Brugse landeigenaar Jean-Baptiste de Penaranda (32). Een duidelijk voorbeeld van grondspeculatie.  

Samenstelling van het gezin en het inwonend dienstpersoneel

Op basis van de bevolkingsregisters 1809-1830 en 1830-1846 kunnen we het huisgezin van David Myrton Cunynghame in de Nieuwe Gentweg reconstrueren (33).

1 David Myrton Cuninghame, kolonel in Engelse dienst en Gertrude-Henrica Kimpton, zijn echtgenote, de ouders;

2 Gertrude Francisca Myrton Cuningham, dochter, geboren te Church Oakley op 29 maart 1818, ingeschreven in Brugge op 2 oktober 1821, overleden te Brugge in de Gentpoortstraat nr. B 14/58 op 10-jarige leeftijd op 1 augustus 1827. De aangifte van dit overlijden werd gedaan door vader David M. Cunynghame en Emanuel Chatelin, dienstbode.

3 Henri Myrton Cunynghame, zoon, geboren te Church Oakley op 6 augustus 1819, ingeschreven te Brugge op 2 oktober 1821, vertrokken met zijn ouders op 28 juli 1837 naar Duitsland.

4 Julia Myrton Cuninghame, dochter, geboren op 28 januari 1821 te Jersey, ingeschreven te Brugge op 2 oktober 1821, vertrokken met haar ouders op 28 juli 1837 naar Duitsland.

5 Guillaume Auguste, Myrton Cuninghame, zoon, geboren te Brugge op 6 januari 1824, vertrokken met zijn ouders op 28 juli 1837 naar Duitsland.

6 Alfred Myrton Cuninghame (34), zoon, geboren in Brugge op 20 januari 1826 en overleden in Brugge op 14 mei 1828 (35), twee jaar oud.

7 Frederic Cunynghame, zoon, geboren in Brugge in 1827 en overleden 20 april 1830, bijna drie jaar oud.

8 Jacques-Joseph Cunynghame, zoon, geboren in Brugge op 21 april 1832, vertrokken met zijn ouders op 28 juli naar Duitsland.

9 Robert Cunynghame, luitenant Indische Compagnie, geboren op de Manor Malshanger, Church Oakley, Hampshire, Engeland, in 1807 als zoon van D.M. Cunynghame en zijn eerste echtgenote Maria Thurlow. Robert kwam op 24 juli 1827 van London en vestigde zich bij zijn vader in de Gentpoortstraat. Hij overleed in Brugge op 13 april 1829.

10 Maria Kimpton, schoonzus van David M. Cuninghame, geboren te London op 12 mei 1804, ingeschreven te Brugge op 2 oktober 1821 en vertrokken op 28 juli 1837 naar Duitsland.

11 Rosa Hockley, dienstmeid, geboren te London in 1803, ingeschreven te Brugge op 2 oktober 1821 en vertrokken naar London op 28 november 1826.

12 Carolina Storw, dienstmeid, geboren in april 1804 in Suffolk, ingeschreven in Brugge op 2 oktober 1821, vertrokken naar London op 20 mei 1828.

13 Sara Storw, dienstmeid, geboren in augustus 1805 in Suffolk, ingeschreven in Brugge op 2 oktober 1821 en vertrokken met haar werkgevers op 28 juli 1837 naar Duitsland.

14 Elisabeth Ruddock, dienstmeid, geboren in juli 1805 in Norfolk, ingeschreven in Brugge op 2 okt. 1821 maar keerde op 28 juli 1837 terug naar Engeland.

15 Guillaume Harslow, dienstbode, geboren te Stafford, ingeschreven in Brugge op 2 oktober 1821 maar keerde eveneens op 28 juli 1837 terug naar Engeland.

16 Hugh Mealy, dienstbode, geboren te Llyer (Schotland) op 3 mei 1790, ingeschreven te Brugge op 2 oktober 1821 maar keerde eveneens op 28 juli 1837 terug naar Engeland.

17 Sara Terry, dienstmeid, geboren in 1796 in London, ingeschreven in Brugge op 24 februari 1827 en keerde op 28 juli 1837 terug naar Engeland.

18 Emanuel Chattelain (zie ook nr. 2 Chatelin), dienstbode, geboren op 25 december (36) 1800 in Brugge, trad op 24 februari 1827 in dienst van D.M. Cuninghame tot 12 mei 1831.

19 Joseph Devos, koetsier, geboren in 1790 te Brugge, in dienst van David M. Cunynghame van 28 september 1827 tot 26 juli 1830.

20 François Laseure, dienstbode, geboren 15 juli 1808 in Brugge, in dienst van David M. Cunynghame van 28 maart 1828 tot 22 april 1829.

21 Elisabeth Darby, dienstmeid, geboren in London in 1788, in dienst van David M. Cunynghame van 28 maart 1828 tot 22 april 1829.

22 Willem Vausse, koetsier, geboren in 1802 in Barbay (Engeland), in dienst bij David M. Cunynghame van 28 maart tot 29 december 1828.

23 Frans De Corte, koetsier, geboren te St.-Michiels op 25 oktober 1807, op 2 april 1831 in dienst van David M. Cunynghame en vertrok met zijn baas op 28 juli 1837 naar Duitsland.

Drie van de tien kinderen uit het tweede huwelijk ontbreken in de bevolkingsregisters: Augustus-Myrton (geboren Brugge, 8 januari 1829), Louisa Anna (geboren Brugge, 22 augustus 1833) en Henrietta Elizabeth (geboren Brugge, 21 januari 1835). We kunnen er van uitgaan dat ook deze kinderen op 28 juli 1837 mee vertrokken met hun ouders naar Duitsland.

In Brugge verbleven er in de negentiende eeuw op een gegeven ogenblik meer dan duizend Engelsen. Wanneer we deze indrukwekkende lijst aan huispersoneel overschouwen, kan dit aantal  geen verbazing meer wekken. Nu zal men niet altijd zijn dienstmeiden hebben laten overkomen uit Engeland, maar ze nemen toch een grote plaats in. Er was ook fluctuatie. De zusjes Storw uit Suffolk kwamen beiden in Brugge aan op 2 oktober 1821; Carolina vertrok weer naar London in 1828, maar Sara bleef en reisde in 1837 mee naar Duitsland. Dat twee zusters samen gingen “dienen” op hetzelfde adres is een bekend gegeven en kwam bij ons voor gedurende heel de negentiende eeuw en een flink stuk van de twintigste eeuw.

De koetsiers werden hoofzakelijk aangeworven in Brugge zelf. Dat heeft uiteraard te maken met de beschikbaarheid van paarden die niet uit Engeland werden geïmporteerd. Indien men zelf eigenaar was van een paard diende men (wet van 12 juli 1821) voor elk paard, ouder dan drie jaar, 20 gulden belasting te betalen. Er kan ook een onderscheid gemaakt worden tussen inwonende en niet-inwonende dienstboden, onder wie de meeste koetsiers kunnen gerekend worden. De omschrijving “dienstmeid” kan ruim geïnterpreteerd worden; die dienstarbeid kon zeer polyvalent en flexibel zijn: kindermeid, keukenmeid, poetsvrouw, wasvrouw e.a. (37). De mannelijke dienstbode trad wellicht ook wel eens op als tuinman en klusjesman. De indeling van het huis voorzag ook in aparte dienstruimtes voor het dienstpersoneel. Bij nieuwbouw werd daar in het concept rekening mee gehouden (38). Er wordt veelvuldig gewezen op het feit dat het leven in Brugge goedkoper was dan in Engeland om het grote aantal Engelsen in Brugge te verklaren. Dat kan waar zijn maar dan dient men een vergelijking Engeland-België te maken voor de verschillende periodes van de lange negentiende eeuw. En dat hebben we niet gedaan. We kunnen enkel verwijzen naar de toestand in 1821 toen David M. Cunynghame aankwam in Brugge.

De wet van 21 juli 1821 over “Belasting op personeel” bepaalde zes grondslagen voor de belasting op het personeel: huurwaarde, deuren en vensters, haardsteden (stookplaatsen maar ook “kagchels”), meubilair, dienstboden en tenslotte paarden (39). De classificatie van de gemeenten verliep op basis van het aantal inwoners (de keuze tussen Londen en Brugge is dan vlug gemaakt). In 1830 telde Brugge 42.198 inwoners. In de gemeenten van 25.000 tot 50.000 inwoners betaalde men voor iedere deur of venster tachtig cent. Voor iedere dienstbode zeven gulden en voor iedere werkbode drie gulden. Uiteraard zullen er betwistingen geweest zijn maar dat is van alle tijden. Maar dat de fiscus ijverig en gewetensvol de deuren en vensters telde staat vast (40). Die “uiterlijke kentekenen” waren ook duidelijk zichtbaar, net zoals het rondrijden met een Rolls Royce vandaag. Een bepaalde wooncultuur (een tuin van ruim 3 ha) verried natuurlijk een zekere welvaart. Maar er waren ook schaduwzijden verbonden aan dit leven. Rijk en arm werd getroffen door een hoge mortaliteit: kindersterfte en vroegtijdig overlijden. Ook dat valt makkelijk af te lezen uit de hierboven opgesomde voorbeelden (41).

Ook maken we kennis met de toen algemene gewoonte van de ambtenaren van de Burgerlijke Stand om de voornamen van Engelse personen te veranderen. Henry heet dan plotseling Henri en William is Guillaume geworden. Robert (Engelse uitspraak Robbert) blijft natuurlijk staan want hij denkt aan Robèr. Bij het dienstpersoneel wordt niet altijd naar de precieze geboorteplaats verwezen, maar naar het graafschap zoals Suffolk en Norfolk.

Over David M. Cunynghame zelf worden we beter ingelicht. We zien dat twee kinderen geboren werden in Church Oakley. Dat was een “civil parish” in Besingstoke (North Hampshire), een agrarisch gebied aan de Engelse zuidkust. Cunynghame woonde daar met zijn vrouw Maria Thurlow en kinderen op de “Manor of Malshanger”. Zijn schoonvader, Lord Chancellor Edward, de eerste Lord Thurlow, had in 1806 dit kasteeldomein gekocht. Meteen vernemen we dat Maria een buitenechtelijke (“illegitimate”) dochter was van Lord Thurlow (42). Zij huwden in 1801 en zijn vrouw overleed op Menorca in 1816. In 1817 hertrouwde hij met Gertrude-Henriette Kimpton en bleef wonen op “Malshanger”, waar ook nog twee van hun kinderen geboren werden in 1818 en 1819. Sir David Thurlow Cunynghame, baronet of Cosham (zoon uit het eerste huwelijk), zal in 1858 “Malshanger” verkopen. 

Alvorens Engeland te verlaten was er nog de tussenstop op Jersey. Op dit grootste en meest zuidelijk gelegen eiland van de Kanaaleilanden, werd op 28 januari 1821 dochter Julia geboren. Met zo’n kleine baby kon men wel een nurse gebruiken, dat ontbrak alleen in arme gezinnen. En zo startte dan een nieuw leven, geofficialiseerd op 2 oktober 1821, in Brugge. Vader Cunynghame kwam wel te laat aan om nog te kunnen biljarten in de loge. “La Réunion des Amis du Nord” had in 1820 zijn biljart verkocht (43). De aanwezigheid van een biljart in de loge wijst ook op het aspect “sociëteit”. Wat dat betreft had Sir David het dan weer goed getroffen. Want ook daar stond de “frère servant” voor hem klaar.

Volgens de bevolkingsregisters vertrok de familie op 28 januari 1837 vanuit Brugge naar Duitsland. De Duitse natiestaat ontstond pas in 1867. Die aanduiding is zeer vaag en we zijn er niet in geslaagd om die Duitse periode te reconstrueren. Zijn tweede vrouw Gertrude Henriette Kimpton is overleden in 1842 maar nergens vonden we de plaats van overlijden. Dat had nog een aanwijzing kunnen opleveren. David M. Cunynghame is uiteindelijk overleden op 19 mei 1854, 84 jaar oud, te Saint-Helier, de hoofdplaats van het Kanaaleiland Jersey. Een vertrouwde plek, want één van zijn dochters was er geboren in 1821, toen de familie op weg was naar Brugge (44).

Willy Dezutter

1 Lori van Biervliet, De Engelse kolonie in Brugge in de 19^de eeuw. Eerste deel. In: Biekorf, 88, (1988), p. 150-166 en Idem, tweede deel, Biekorf, 88, (1988), p. 261-282.

2 André Vandewalle, De 19^de-eeuwse centrale begraafplaats van Brugge in historisch perspectief, in: Brugs Ommeland, 1986, 4, p. 212 en V. Bouckaert, W.P. Dezutter, M. Struye, J. van Cleven en A. Vandewalle, De centrale begraafplaats te Assebroek-Brugge. Brugge, 1993, p. 72. Een stuk niet gewijde grond was gereserveerd voor ongelovigen.

3 Ook Cunyngham(e) en Cuningham(e). De courante schrijfwijze is tegenwoordig Cunningham.

4 “Baronet” is een adellijke titel voor een Engelse edelman (landadel), niet hetzelfde als baron. Milncraig co. Ayr = baronet of Milncraig County of Ayrshire, Schotland.

5 Arnould Muscar zal in 1801 achtbare meester worden van de Oostendse loge “Les Trois Niveaux”. R. Vantomme, La Vie de la loge “Les Trois Niveaux” établie à l’orient d’Ostende depuis 1784. Oostende, z.j. (1983), deel I, p. 175.

6 www.oostende.be Hij was ook nog gemeenteraadslid van Oostende na de onafhankelijkheid van België in 1830.  Tijdens de Franse en Hollandse periode was hij voorzitter van de Oostendse Handelskamer.

7 Zijn eerste dochter Adèle Wieland huwde met de brouwer Karel-Jan van Severen (1801-1842). Zie: Andries Vanden Abeele, Karel van Severen (1822-1892), een Bruggeling in Noorwegen, in: Brugge die Scone, 2005, p.21, online via www.andriesvandenabeele.net/AndriesVandenAbeele/AVDA390.htm Voor August Wieland zie ook: L. Van Acker, Het ontstaan van de Handelskamer te Oostende (1803), in: Biekorf 87 (1987), vooral p. 383. Over Wieland bestaat nog steeds geen goede biografie. Hij was grootgrondbezitter (Hazegras) en één van de rijkste inwoners van Oostende. Hij was daar ook voorzitter van de Evangelische Synode.

8 Willy P. Dezutter, De loge “La Réunion des Amis du Nord” (1803-1831) in Brugge, in: Brugs Ommeland, 50 (2010), 1, p. 39-51. 

9 Myrton is geen voornaam maar een geslachtsnaam die verband houdt met de “Myrton Baronetcy of Gogar” in de County Edinburgh, de eerste titel van de “Baronetage Nova Scotia”. Deze titel stierf uit bij het overlijden van Sir Robert Myrton in 1774. Zijn familienaam was dus duidelijk David Myrton Cunynghame. Zijn moeder heette trouwens Frances Myrton.

10 Edward, eerste Baron Thurlow (1731-1806) was veertien jaar Lord Chancellor onder vier eerste ministers.

11 De Lord-Chancellor (grootkanselier van Groot-Brittannië). De titel bestaat sinds 1707. Hij had een grote juridische en wetgevende macht. Sinds 2007 een ceremoniële functie. 

12 De genealogische gegevens komen uit John Burke, A Genealogical and Heraldic Dictionary of the Peerage and Baronetage of the British Empire. London, 1845, 8^ste druk, p. 263.

13 Stadsarchief Brugge, Burgerlijke Stand. Geboorteakte 21 januari 1826.

14 Stadsarchief Brugge, Burgerlijke Stand. Overlijdensakte 6 mei 1828. “Eergisteren is overleden” = 4 mei 1828.

15 C. D’hooghe, Het abdissehuis van St.Trudo Nieuwe Gentweg 89-91, in: Brugge die Scone, 1993, 3, p. 8-9. Schrijfwijze van de naam: Cunnyngham. Met dank aan Ludo Vandamme, redacteur Biekorf, voor de specificaties van de huidige woonomgeving.

16 Guillaume Michiels, Uit de wereld der Brugse Mensen. Brugge, 1978,p. 20-22.

17 André-Louis Jacopssen (1793-1864), die zich rentenier mocht noemen, was in 1814 lid van de Brugse loge “La Réunion des Amis du Nord”. Hij maakte samen met Bruno-Désiré baron de Heere (1792-1857) in 1821-1823 een reis door Italië en Sicilië. Bruno de Heere werd in 1826 ingewijd bij “La Réunion des Amis du Nord”.

18 Brugge, Stadsarchief, Modern Archief, Kadaster, Oorspronkelijke Aanwijzende Tabel, sectie B, perceelnummers 753,754,755,757,758. Zijn woonhuis betrof perceel B/759.

19 W. Adriansens (red.), Groen Brugge. Brugge, 1987, p. 53-55 en W. Baes, J. Willems en A. De Blieck, Van Rame tot Coupure. Brugge, 1997, p. 88-89.

20 Stadsbibliotheek Brugge. ms. 604 :nr. 762. David Cuningham (sic), particulier anglais, présenté le 12 octobre 1826, reçu le 29 octobre 1826 -démissionnaire par lettre du 14 novembre 1827.

21 A. Vanhoutrijve, De Brugse kruisbooggilde van Sint-Joris. Handzame, 1968, p. 250. David Cunyngham, colonel de sa majesté Brittanique.

22 A. Vanhoutrijve, De Brugse kruisbooggilde, p. 250. Pierre Barnis (sic). In Brugge werd zijn voornaam Peter snel veranderd in Pierre (zowel in de schuttersgilde als in de loge) maar hijzelf deed dat uiteraard niet. 

23 Voor de figuur William Chantrell zie: A. Vanden Abeele, Brugse ondernemers in de 19^de eeuw Georges en William Chantrell, in: Driemaandelijks tijdschrift Gemeentekrediet van België,nr.146, 1983, pp. 239-266 en afbeelding van het diploma in Jeffrey Tyssens en Dominiek Dendooven, De Heeren Broederkes van den Moortelbak: 250 jaar vrijmetselarij in West-Vlaanderen. Brussel, 2015, p. 15.

24 Archief Bisdom Brugge (ABB), Vrijmetselaarsfonds C 536. Table nominative des membres dont les comptes sont compris au présent registre, deel I, compte du trésorier. 1827 avril 15 Paié pour le transport d’un pianno (sic) de chez le f.(rère) Cunningham au Vieux jardin 2,20 fr. Het betreft hier Franse francs die in het Zuiden gewoon in omloop bleven. In 1816 was weliswaar de gulden ingevoerd maar de Franse franc bleef parallel als geldig betaalmiddel bestaan. Zijn persoonlijke gegevens komen uit deze “Comptes courans”.

25 De zoon van een vrijmetselaar werd lowton, loufton of louveteau genoemd. Hij kon al op 18 jaar ingewijd worden. Art. 67 van het reglement van “La Réunion des Amis du Nord” luidt: “Aucun individu ne pourra être présenté à l’initiation qu’il n’ait accompli sa 21^e année. Cette disposition n’est pas commune aux fils des maçons qui auront une dispense de trois ans, si leur conduite et leur moralité répondent d’eux”. Er werd van dit artikel gebruik gemaakt in 1821 toen de 20 jarige Charles Doudan junior (1801-1848), later een bekend notaris, werd ingewijd. Zijn vader Charles A. Doudan sr. (1773-1861) was sinds 1819 eigenaar van het logegebouw. Pierre Polsenaere en zijn echtgenote waren de conciërge van de loge. Zelf woonde C.A. Doudan in de Ridderstraat 7. In 1831 werd hij gemeenteraadslid en in 1832 schepen in Brugge.

26 Tot aan de Vrede van Amiens (1802) was Menorca in Engels bezit.

27 Stadsarchief Brugge. Burgerlijke Stand. Overlijdensakte 1829, nr. 453. Zijn overlijden werd op het stadhuis aangegeven door zijn eigen bedienden John Smith, oud 58 jaren en William Child, oud 22 jaren. Er staat over zijn overlijden ook een randbemerking in de “Table nominative” van “La Réunion des Amis du Nord”. 

28 L. Ryelandt, La Révolution de 1830 à Bruges, in: Annales de la Société d’Emulation de Bruges, 55 (1905), p. 287.

29 A. De Jonghe, Onuitgegeven bescheiden over de gebeurtenissen in Augustus en September 1830,in: Annales de la Société d’Emulation de Bruges,1934, p. 142.

30 Els Witte, Het Verloren Koninkrijk. Het harde verzet van de Belgische orangisten tegen de revolutie 1828-1850. Amsterdam-Antwerpen, 2015, p.271. De Gentse loges bleven orangistisch tot lang na de Belgische revolutie. (262-263).

31 Lori van Biervliet, Frederik De Held (1799-1881) en de redemptoristenstichtingen in Brugge, in: Biekorf, 115 (2015),p.307. Edouard Mamet (Brugge 1808-Brugge 1877), huwde in 1831 met Marie Van Heerswynghels (Brugge 1806-Brugge 1877). Deze rijke handelaar, later directeur van een vlasspinnerij in Brugge, deed wel meer aan creatief ondernemen. Op 22 juni 1844 kocht F. De Held deze gronden (L. van Biervliet, “Frederik De Held”, p. 308). Op 28 oktober 1850 besloot de Stad Brugge eindelijk om die 3 ha grond aan te kopen als openbaar park. Nog voordat D. Cunynghame het aankocht in 1825 was daar door velen al op aangedrongen.

32 Het grootste grafmonument op het oud kerkhof van Sint-Kruis (Brugge), ontworpen door stadsarchitect Louis Delacenserie (1838-1909), is van de familie de Penaranda.

33 Brugge, Stadsarchief, Modern Archief, Bevolkingsregisters, 1809-1830, B8, fol. 16; 1830-1846, B14,f.88. Met dank en een eresaluut aan André Vandewalle (1946-2021), erehoofdarchivaris van het Stadsarchief, Brugge.

34 Geboorteakte 21 januari 1826.

35 Brugge, Stadsarchief, Modern Archief, Burgerlijke Stand, Overlijdensakte 6 mei 1828. “Eergisteren is overleden”= 4 mei 1828. 

36 Geboren op Kerstmis, vandaar de voornaam Emanuel.

37 Over heel die problematiek bestaat er uitstekende literatuur: D. De Keyser, Madame est servie: leven in dienst van adel en burgerij 1900-1995. Leuven, 1995 en J. De Maeyer en L. Van Rompaey , Upstairs downstairs: dienstpersoneel in Vlaanderen 1750-1995. Leuven-Gent, 1996 en de reflecties op beide werken door Peter Heyrman, Meiden en knechten: stiefkinderen van de sociale kwestie, in: Brood&Rozen. Tijdschrift voor de Geschiedenis van sociale bewegingen, 2003,4,p.97-104.

38 Françoise Dierkens-Aubry en Jos Vandenbreeden, Art Nouveau in België. Architectuur en interieurs. Lannoo, Tielt, 2001, p. 33.

39 Wet van belasting van het personeel in uitvoering van de wet houdende de grondslagen van stelsel van ’s Rijksbelasting. Tot Gend, by F.J. Bogaert-De Clercq, in de Onderstraete (wet van 12 juli 1821).

40 J. Hannes, Met fiscale bril bekeken. Vlaanderen in België 1830-1914, in: A. Verhulst en L. Pareyn (red.), Huldeboek Prof. dr. Marcel Bots. Een bundel historische en wijsgerige opstellen. Gent, Liberaal Archief, 1995, p. 167-194.

41 Op kindersterfte, levensverwachting en vruchtbaarheid kunnen we hier niet verder ingaan. Zie algemeen: Isabelle Devos en Thijs Lambrecht, Bevolking, voeding en levensstandaard in het verleden. Verzamelde studies van Prof.dr.Chris Van den Broeke. Gent, Academia Press, 2004, hoofdstuk II Historische demografie, p.291-310 (overzicht van de zuigelingen- en kindersterfte in Zuid-Vlaanderen, 18^de en 19^de eeuw).

42 Institute of Historical Research . University of London. www.british-history-ac.uk Parishes: Church Oakley.

43 Willy P. Dezutter, Biljarten in de loge. Het biljartspel van de Brugse loge “La Réunion des Amis du Nord’ verkocht (1820), in: Biekorf, 109 (2009), p. 309-312 en aanvullingen in Willy Dezutter, Een biljart in de loge ‘La Réunion des Amis du Nord” (Brugge, 1820), vrijmetselarij en sociabiliteit, in: Brugs Ommeland, 2018,4, p. 218-224.

44 Met dank aan Ludo Vandamme, redacteur Biekorf en Jan D’hondt, hoofdarchivaris Stadsarchief, Brugge.

Dit artikel verscheen in het tijdschrift Biekorf: West-Vlaams archief voor geschiedenis, archeologie, taal- en volkskunde, 120 (2020), 4, p. 465-477. De tekst op deze blog wijkt enigszins af omdat het meer aandacht schenkt aan bepaalde genealogische gegevens.

Copyright

© Willy Dezutter. Unauthorised use and/or duplication of this material without express and written permission from this blog’s author and/or owner is strictly prohibited. Excerpts and links may be used, provided that full clear credit is given to Willy Dezutter, with appropiate and specific direction to the original content.