Op het einde van de 15de eeuw ontstonden in verschillende Vlaamse steden schermgilden. In Brugge worden ze voor het eerst vermeld in 1444.

In 1521 werden de schermers officieel erkend als stadsgilde en verkregen het statuut van vijfde wapengilde van Brugge. Die Sint-Michielsgilde werd ontbonden in 1905. Men gebruikte toen de Schermzaal in de Halletoren.

Sinds 1975 waren er al pogingen om die gilde her op te richten en in 2003 ontstond de Sint-Michielsgilde De Hallebardiers. In 2021 verscheen er een mooi boek over 500 jaar schermtraditie in Brugge (1). Die jubileumuitgave (224 p.) is vooral een boek van de Hallebardiers voor de Hallebardiers geworden. Drie auteurs schreven collectief over het onderwerp maar zonder echt wetenschappelijke verwerking van de historische gegevens en zonder exhaustief aandacht te schenken aan het gildeboek 1717-1904  en het verslagboek 1828-1904 sinds 1935 bewaard in het Stadsarchief. Het werd vooral een compilatie van gegevens en een kijkboek met ook veel aandacht voor de hedendaagse werking van de vereniging.

Nadat de schermers de Hallen hadden verlaten bleef die locatie de naam Schermzaal behouden, ook toen andere verenigingen er hun intrek in namen. De auteurs hebben het over de Schermzaal in de Halletoren en schrijven zelf : “Over welke zaal in de Halletoren het precies gaat konden we nog niet ontdekken” (Hallebardiers, 2021, p. 128) en vermelden dat die zaal “in de jaren dertig werd ingericht als het Brugse Volkskundemuseum” (Hallebardiers, 2021, p. 129).

We geven hier enkele preciseringen. In 1937 werd in Brugge de “Bond der Westvlaamsche Folkloristen” opgericht. Die hadden in dat jaar een grote Folkloretentoonstelling ingericht. Sindsdien waren ze op zoek naar een geschikte ruimte voor een bestendig Folkloremuseum en klopten daarvoor aan bij het stadsbestuur. Op 28 september 1938 liet het College van Burgemeester en Schepenen aan hoofdman Karel De Wolf (1883-1948) weten dat men met ingang van 1 november 1938 zou kunnen beschikken over de Schermzaal op de eerste verdieping van de Halletoren. Dat was de verdieping in de linkervleugel met zicht op de Markt. Op 9 januari 1939 vond de verhuizing van de collecties plaats en op 1 juli 1939 werd het Museum van Folklore (zoals dat toen heette) officieel geopend. Op 26 augustus 1939 werd de mobilisatie afgekondigd en het Belgische Leger eiste de Schermzaal op. Op 23 mei 1940 drongen de Duitse troepen de stad binnen en zij eisten op hun beurt de Schermzaal op en in 1943 ook de daarboven gelegen zolder waar de collecties waren gestockeerd. De Bond werd verplicht alles te ontruimen en kreeg hospitaliteit in de kelders van het Rijksarchief.

Op 12 september 1944 werd Brugge bevrijd maar de Schermzaal kwam niet automatisch ter beschikking. Op 24 juni 1946 vroeg het bestuur van de Bond aan het stadsbestuur om de Schermzaal weer in gebruik te mogen nemen. De toewijzing bleef op zich wachten. Pas op 6 november 1948 was het weer zover: de heropening van het museum in de Schermzaal. In 1948 stond men weer zover als in 1939. Het museum bleef op die locatie tot 1972. Op 29 juni 1973 was de officiële opening van het Stedelijk Museum voor Volkskunde in de “Schoenmakersrente” (Godshuis van de schoenmakers) op de nieuwe locatie in de Balstraat, in 1982 uitgebreid tot in de Rolweg (2).

Willy Dezutter

1 Björn Hinderyckx, Bert Gevaert en Hannes Dendooven, Hallebardiers. 500 jaar Brugse schermtraditie onder de vleugels van Sint-Michiel. Brugge , 2021.

2 Willy Dezutter, Van Museum van Folklore naar Stedelijk Museum voor Volkskunde. Een Brugse metamorfose met hindernissen: 1936 tot 1972 en 1973-1982, 1989 en 2003, in Brugs Ommeland, 59, (2019), p. 67-83, vooral p. 71-75.

Dit artikel verscheen in het tijdschrift Brugs Ommeland, 62, (2021), 1, p. 77-78.