Het is hier niet nodig om de geschiedenis te schrijven over het ontstaan van de personal computer (de pc) en het internet. Je vindt dat allemaal op …. het internet dankzij de zoektechnologie van Google. Door de lancering in 2001 van Wikipedia leden klassieke encyclopedieën zoals de Brittanica, Winkler Prins en Larousse snel pijn. Vanaf 2006 werd You Tube, de online video, een groot succes. In datzelfde jaar ontstond de sociale netwerkdienst Facebook met als afgeleide de microbloggingsite (wat een woord !) Twitter.
We laten het aan de taalkundigen over om te onderzoeken of deze woorden al voorkomen in de poëzie of sparen ze op voor het Groot Dictee.
Het internet op zak werd het best gepromoot door de iPhone in 2007.
Over de vele functies van de mobiele telefoon (iedereen fotograaf) en het nuttige gebruik van email willen we het al evenmin hebben. En je lidmaatschapsbijdragen kun je nu ook betalen via internetbankieren.
Ontvrienden: woord van het jaar in 2009.
Het internet zorgde voor de internetvriendschap. Dat is vriendschap tussen mensen die elkaar online hebben ontmoet. Het valt een beetje te vergelijken met de penvriend (kan nog altijd door correspondentie per post maar ook door communicatie via email, de elektronische post).
Maar die internetvriendschappen kunnen ook eindigen. Het opschonen van de namen op sociale netwerksites (zoals Facebook en Myspace) wordt dan ontvrienden genoemd. Het woord ontvrienden is woord van het jaar geworden in 2009. Op de tweede plaats stond Mexicaanse griep ! Sinds 2003 wordt het “woord van het jaar” georganiseerd. In de versie van 2009 gebeurde dat door Van Dale Groot Woordenboek van de Nederlandse Taal, het dagblad De Pers en het Genootschap Onze Taal. Wat de internetters misschien niet weten is dat het woord “ontvrienden” een 17de eeuws woord is. Het Genootschap Onze Taal (1) zocht dat voor ons uit.
Al in 1892 werd in het Woordenboek der Nederlandsche Taal het lemma ontvrienden gepubliceerd. Er staan twee betekenisomschrijvingen bij: “Van vrienden berooven” en “Tot vijand maken”. Beide betekenissen worden geïllustreerd met een citaat uit de zeventiende eeuw. Voor 1658 vermeldt men: “Die vermaerde Courtizane Lais placht te roemen (….), datze de toehoorders van de grootste filosoof, wist aen te halen, en haren meester t’ ontvrienden”.
In 1626 vond men de vermelding: “Mijn vrienden hebt ghy my ont-vrindt”.
Tegenwoordig kan men nu ook virtuele vrienden dumpen door ze te deleten. Het woord ontvrienden of “defriending” komt uit het Engels to “defriend”. De taalkundige Dirk Geirnaert (Instituut voor Nederlandse Lexicologie, Leiden) wees er mij terecht op dat het woord ontvrienden bijgevolg een andere etymologische oorsprong heeft.
In 2010 was het woord van het jaar “gedoogregering” (Nederland) en “tentsletje” (België); in 2011 “tuigdorp” (Nederland) en “stoeproken” (België).
Voor 2012 kwam “project X-feest” (Nederland) uit de bus (vgl. het uit de hand gelopen feest in Haren (Groningen). Voor België werd het “frietchinees” dat verwijst naar de Chinese uitbaters van een frietkraam.
Willy Dezutter
(1) http://taal.web-log.nl