Het ontbrak de hoed van Melania Trump-Knauss (geb. Novo Mesto/Slovenië, 26 april 1970) aan een diadeem om een kroon te zijn. Als enig aanwezig hoofddeksel in het Capitool te Washington op 20 januari 2025, tussen het bloothoofdige kruim van het Amerikaanse volk, sprong de hoed in het oog.

Alle blikken werden op de First Lady gericht. Bij de eedaflegging – lees kroning – van Donald Trump (geb. Queens – New York), 14 juni 1946), haar echtgenoot, als 47^ste President van de Verenigde Staten, werd er niets aan het toeval overgelaten. Ondanks de diepe vrieskou werden de genodigden, jong en oud, gewezen presidentsvrouw of niet, ontdaan van hun, soms peperdure hoofdbedekking.

Enkel Melania mocht haar hoed dragen en maakte hierbij een statement; zij is voortaan de koningin van de Verenigde Staten want haar man is zijne majesteit de koning. De modebewuste First Lady Jackie Kennedy (1929-1994) deed het haar al voor. 

Hoe een moderne democratie een koningshuis voortbrengt. Er is zelfs al opvolging in de persoon van de zoon van Melania en Donald Trump, die Barron William Trump (geb. New York, 20 maart 2006) is genoemd. Barron is een Duitse jongensnaam en betekent “nobele man”. Amerikanen zijn gefascineerd door Europese koningshuizen en hun geschiedenis.

Als uiterlijk teken van vorstelijke macht en rijkdom heeft de hoofdbedekking altijd al een prominente rol gespeeld. Een nemes is een soort hoofddoek die door de farao’s in het oude Egypte werd gedragen en waarmee ze hun goddelijkheid wilden tonen. Het dragen ervan was ook enkel voorbehouden aan farao’s. Een nemes werd getooid met de twee heraldische dieren van Opper-Egypte (de gier) en Neder-Egypte (de cobra).

Een hoofdtooi of hoed heeft in het verleden altijd al als doel gehad een bepaalde functie of stand in de maatschappij aan te duiden. Zo is het ook een symbool van vrijheid geweest. Slaven en lijfeigenen mochten geen hoeden dragen.

Rond 1200 van onze jaartelling duiken in onze gewesten de eerste hoedenmakers op, zowel voor dames als heren. In de 15^de eeuw kwamen meer vermogende handelaars en ook meer hoedenmakers. Hoeden maken is een oud, precieus ambacht, een “métier à part”. Elk hoofd is verschillend en de stoffen als vilt, sisal, stro, stof of wol vragen allemaal een andere aanpak. In onze contreien in de middeleeuwen zag je aan de hoed of kap het beroep en de status van de persoon.

Het meest voorkomende hoofddeksel toen was de kaproen. De benaming komt van het Franse “chaperon” voor kap en was in de Romaanse tijd (1000-1200) al de meest voorkomende hoofdbedekking, vooral bij het volk. Vanaf de 14^de eeuw begonnen ook rijkere mensen kaproenen te dragen, gemaakt van luxe stoffen. Vanaf begin 15^de eeuw werd de kaproen vaak als een soort tulband over het hoofd gedrapeerd. Beroemde voorbeelden van kaproenen zijn:

Naar Rogier van der Weyden (?), kopie tweede helft 15^de eeuw, Portret van Filips de Goede, Brugge, Stedelijke Musea, inv. GRO.0.203.I

Jan van Eyck, Portret van een man met rode tulband, waarschijnlijk zijn zelfportret, 1433. Collectie National Gallery, Londen, inv.nr. NG 222.

Jan van Eyck, Portretten van Giovanni di Nicolao Arnolfini en zijn vrouw Constanza Trenta in hun woning in Brugge, 1434. Collectie National Gallery, Londen, inv.nr. NG 186.

Tijden veranderen, gebruiken blijven. Melania Trump spiegelt zich, zeker door haar beroep als fotomodel, aan onze hedendaagse koninginnen van de Europese vorstenhuizen, ook aan onze koningin Mathilde. Bij officiële gelegenheden is er bij de Belgische vorstin steeds een bij de kledij passende hoed.

Het voorrecht van het wit

Het “privilège du blanc” is het recht om witte kleding en hoofddeksel te dragen tijdens een pontificale audiëntie. Dit levenslang recht is voorbehouden aan regerende vrouwelijke katholieke monarchen en aan katholieke echtgenotes van katholieke monarchen. Echtgenotes van presidenten en protestantse koninginnen worden geacht een zwarte japon met een zwarte mantilla of een sluier op het hoofd te dragen.

De hoeden van koningin Beatrix van Nederland zijn legendarisch.

In 33 jaar droeg koningin Beatrix honderden hoeden. Daarvan werden er in 2017 meer dan 100 tentoongesteld, gedragen bij officiële gelegenheden of privé. In de meeste hoeden van oud-koningin Beatrix zit een opwaartse lijn, zodat iedereen haar gezicht goed kon zien. Een uitzondering hierop is de hoed die ze droeg tijdens de begrafenis van haar prins-gemaal Claus. Toen ging de rand naar beneden. De camera kon dus niet direct in haar gezicht blikken, waardoor ze wat privacy had. Een goed zittende hoed laat dus altijd de ogen zien. Er wordt immers verwacht dat er communicatie is tussen het publiek en de koningin. Dat is de uiterst belangrijke magie van oogsignalen.

De ogen zijn instrumenten bedoeld om anderen met je te verbinden. Het zijn krachtige poorten om je toegankelijkheid te tonen. Je ogen afsluiten zoals hier bij Melania en haar diep zittende hoed straalt afstandelijkheid en zelfs desinteresse uit. Dit kan toch niet de bedoeling zijn geweest ?  “Bijna was er geen hoed” vertelt Eric Javits, Melania haar Amerikaanse ontwerper, aan Vanity Fair, een Amerikaans maandelijks tijdschrift over populaire cultuur, mode en actualiteit. “Bij levering en laatste pasbeurt in New York raakte de hoedendoos nat en geplet. De hoed erin was onherstelbaar verloren. Het werd een race tegen de klok”. De ontwerper liet de hoed opnieuw maken in vier dagen. Het lijkt er op dat de “entrée”, het binnenste deel van de hoed waar het hoofd in past, te groot was, want elk hoofd is verschillend.

Wat Melania wilde betekenen voor haar man en de Amerikanen toonde ze met het dragen van haar hoed. Door de eeuwen heen lieten vrouwen daardoor zien dat ze onder het gezag stonden van god en van de man. Aanvankelijk deden vrouwen dat met hoofddoeken. In de 19^de eeuw begonnen vrouwen van de hogere klasse met het dragen van modieuze hoeden. Aan het einde van de 19^de eeuw was het “en vogue” om een hoed met een opgezette vogel te dragen. Om hieraan te voldoen werden er elk jaar vijf miljoen vogels gedood !

De kledij van Melania bij de eedaflegging had een bijna militaire uitstraling. De ontwerper Eric Javits koos voor marineblauw voor hoed, mantel en rok. De blouse was ivoorkleurig en dit kwam terug in de “cockade”, het lint op de hoed. Het type hoed houdt het midden tussen de “capotain”, een puriteins model en de “matelot”, een bootshoedmodel. De kleur marineblauw brengt vrede en rust en is trouw en loyaal. Aan Donald Trump en de Amerikanen laat dit blauw weten te kunnen luisteren en raad geven, diplomatisch te zijn, integer en oprecht. Het te veel van dit goede maakt van Melania echter een ijskoningin. En… Donald Trump, die staat niet stil bij zoveel textielliefde. De bioloog Vazrick Nazari noemde een door hem ontdekte nachtvlinder met opvallende hoofdtooi, de Neopalpa donaldtrumpi, naar Donald Trump.

Francine Huys